Twoja wiedza na temat cyrylicy na ostatnim zdjęciu jest również bardzo interesująca. Nie jest to w ogóle mój obszar wiedzy, ponieważ bardzo rzadko spotykałem te znaki podczas moich podróży.
Szyny pochodzenia rosyjskiego to podług wiedzy jaką posiadam ponad 30 producentów i ponad 75 sposobów cechowania ich nazw, zmieniających się na przestrzeni dekad, zakrętów historii, upadku i narodzin nowych hut i stalowni. W przeciwieństwie do Niemiec czy Francji, w Polsce mamy bardzo duży wachlarz szyn cechowanych cyrylicą, będący przeglądem niemal wszystkich producentów z czasów carskich, jak i wielu, z okresu ZSRR. Nie ma się jednak temu co dziwić, bo Polska do 1918 r. była pod zaborem trzech państw, w tym Rosji, Austrii i Prus, które budowały na jej terenie dziesiątki linii kolejowych. Myślę więc, że prędzej czy później powinieneś uzupełniać listę i galerię na
https://walzzeichen.de/ o producentów rosyjskich. Podobnie jest z szynami pochodzącymi z Monarchii Austro-Węgierskiej. Tu również jest ponad 25 producentów (z terenów dzisiejszej Austrii, Węgier, Rumunii, Czech, Słowacji, Słowenii, Bośni i Hercegowiny) i dziesiątki sposobów cechowania ich nazw. Zauważyłem, że na Twojej stronie również są braki pomijające kilku producentów czy nieścisłości w tym temacie. Ale powoli, dojdziesz za jakiś czas z tym wszystkim do ładu, postaram się (w miarę wolnego czasu, a ostatnio ciągle mi go brakuje
), tu na Forum, co jakiś czas zamieszczać wpisy, które będą korygować pewne rzeczy, i które będą pomocne dla Ciebie w prowadzeniu strony.
Na początek, jak "historycznie" zagmatwana jest to sprawa
, mapka Królestwa Węgier z czasów Austro-Węgier, oraz zmiany granic jakie nastąpiły po I w. św. Huty takie jak ANINA, OZD itd. to oddzielne zakłady metalurgiczne, cechujące swoje szyny na swój sposób. Na listach jakie zamieściłeś np. tu
https://walzzeichen.de/walzzeichen-resicza-2/ czy tu
https://walzzeichen.de/walzzeichen-ozd/, zakłady te wymienione są w jednym podpunkcie (np. Anina u Resiczy), bo w pewnym okresie czasowym stały się własnością jednego koncernu, który zarządzał nimi, stąd na dokumencie z 1937 są ujęte jako własność tego koncernu. Były to więc oddzielne zakłady, kiedyś samodzielne. Na marginesie na listach tych jest spory galimatias, jak i błędy, bo np. oznaczenia takie jak BA, MA czy TA oznaczają sposób pozyskania stali (tak znakowane były szyny produkowane dla kolei Królestwa Węgier, A od węgierskiego Acél = stal (stahl), stąd BA = Bessemer Acél, MA = Martin Acél, TA = Thomas Acél), np. P Eic to PEIG = Prager Eisenindustrie-Gesellschaft, których zakłady wybudowano w miejscowości Kladno na zachód od Pragi. Prosze zerknij na poniższe mapki, one dużo powinny wyjaśnić w temacie. Mapki pochodzą z opszernego opracowania węgierskiego z 1920, i przedstawiają zakłady metalurgiczne, wg stanu na 1913 r., Królestwa Węgier.
Fot. 1. Zmiany granic Królestwa Węgier 1913 vs 1920
Fot. 2. Huty i stalownie w Królestwie Węgier 1913 - zatrudnienie.
Fot. 3. Zrobiona przeze mnie grafika, na podkładzie w/w mapy, przedstawia producentów szyn Królestwa Węgier i sposoby cechowania przez nich szyn. Zaznaczone jest także do jakich krajów należały poszczególne zakłady po I w. św. i rozpadzie Austro-Wegier.
Jak widać szyny cechowane nazwą
ÓZD to produkt huty z miejscowości Ozd, szyny cechowane
HERNÁD nie pochodzą z węgierskiej miejscowości o takiej nazwie (jak podane jest w
https://walzzeichen.de/walzzeichen-hernad/) ale z huty zbudowanej w miejscowość Korompa, leżącej w dolinie rzeki Hernád (stąd nazwa, obecnie rzeka nazywa się Hornad), a szyny z cechą
BREZOVA walcowane były w hucie zbudowanej w miejscowości Podbrezová (w j. węgierskim Zólyombrezó). Na marginesie tej cechy i producenta nie ma na liście Walzzeichen-Liste, podobnie jak i cechy
NANDORHEGY, przynależnej zakładom z miejscowości noszącej węgierską nazwę Nandorhegy (Nándorhegy, obecnie jest to rumuńskie miasto Oțelu Roșu), czy
CSEPEL (zaklady w budapesztańskiej dzielnicy Csepel) i
S.TARJÁN (zakłady Salgótarjáni Acélárugyár wybudowano w miejscowości Salgótarján, pierwotnie złożonej z dwóch osad Salgó i Tarján). Przenosząc się do Cesarstwa Austrii, czasów Austro-Wegier, na Walzzeichen-Liste brak jest np. cechy
BUCHSCH. przynależnej zakładom wybudowanym w Buchscheiden (obecnie północna część miasta Feldkirchen in Kärnten w austriackiej Karyntii), a np. co do cech
PRVL oraz
NEUBERG, dodam, że PRVL to huta w miejscowości Prävali (do 1918 w Cesarstwie Austrii, po 1918 Jugosławia, obecnie Prevalje w Słowenii), a NEUBERG to były zakłady metalurgiczne w Neubergu, w gminie Neuberg an der Mürz, w austriackim kraju związkowym Styria. Na dokumencie jaki prezentowany jest na Walzzeichen-Liste z 1937 wszystkie zostały wymienione w jednym podpunkcie (No 22),
https://walzzeichen.de/walzzeichen-zeltweg/ wraz z hutą w Zeltweg (cecha
ZELTWEG) ponieważ dołączyły w pewnym momencie swojej historii do koncernu ÖAMG, zrzeszającego wiele zakładów, stąd wymienione są razem, jako własność tego koncernu. Myślę, że informacje te będa Ci pomocne w naniesieniu poprawek i uzupełnień
Chciałbym zapytać, czy ktoś może mi pomóc z często powtarzającymi się literami francuskich szyn. Nie chodzi o producenta czy rok, ale o dodatkowe znaki, które odnoszą się do produkcji lub rodzaju materiału. Były one używane przez różnych producentów. Dlatego zakładam ogólne znaczenie dla okresu użytkowania.................
A miałem zamieścić wpis na ten temat (sygnalizowałem to w grudniu) ale kompletnie wypadło mi to z głowy
Szanowny Christianie. Skrót AF oznacza szynę wyprodukowaną w procesie wielkopiecowym, ze stali zlewnej (AF =
Acier de haut
Fourneau / Fourneaux, choć spotkałem się również z informacją, że AF oznaczało
Acier
France - stal francuska), bez doprecyzowania w jakim konkretnie procesie ją pozyskano, na podobnej zasadzie jak na szynach niemieckich występuje tylko symbol FSt. czy St. Doprecyzowanie pojawia się, kiedy do skrótu AF dodana jest trzecia litera B, T lub M. Wówczas
AF-B = Bessemer Stahl,
AF-T = Thomas Stahl,
AF-M Martin Stahl, zresztą sam domyślałeś się znaczenia tych skrótów, ale brakowało Ci do kompletu AF-M. Proszę zerknij więc na zdjęcie zamieszczone przez Ciebie, na Twojej stronie railwalker.de, które widocznie Ci umknęło
https://railwalker.de/wp-content/uploads/2020/03/dunieres-saint-rambert-2017_0002.jpg?w=1400&h=
Pojedyncze litery
B,
T i
M również oznaczały proces pozyskania stali (jak wyżej) i są znane z szyn produkowanych w wielu krajach kontynentalnej Europy, przy czym bardzo często (zwłaszcza w XIX w.) takiej literze, towarzyszy dodatkowa litera lub litery. Np. w Niemczech i Austrii było to "St" (od Stahl), ale równie popularne było "A", bo słowo „stal” w kilku europejskich językach jest na tę literę, np. we wspomnianej wyżej Francji (Acier), czy na Węgrzech (A = Acél).
Jako ciekawostkę mogę dodać, że np. huta w Resiczy (do 1918 leżąca w Królestwie Węgier, wchodzącym w skład Austro-Węgier, po 1918 r. w Rumunii), cechowała przez jakiś czas, w niepodległej już Rumunii, symbol sposobu pozyskania stali w formie O.M., bo w języku rumuńskich stal to Oțel, stąd O.M. = Oțel Martin (jak na zdjęciu zamieszczonym poniżej), ale np. w czasach Austro-Węgier, szyny produkowane w Resiczy dla kolei austriackich były cechowane symbolem
B.St. (czyli po „niemiecku”), później
M.St. (od kiedy w produkcji stali zaczęto wykorzystywać proces martenowski w zamian za besemerowski), natomiast szyny dla kolei węgierskich, były cechowane symbolem
B:A: (Bessemer Acél), później
M:A: (Martin Acél), czyli na modę "węgierską".
Fo. 4. Szyna rumuńska z 1925 r., z huty w Resiczy, cechowana
O.M. RESITA 1925 J, gdzie O.M. = Oțel Martin (stal martenowska, Martin Stahl).
Co do dużej
litery G na szynach francuskich, myślę, że jest ona skrótem od słowa Gwarancja - Garantie (identyczne w językach francuskim i niemieckiem), i odnosi się do tego samego co na szynach niemieckich, czyli zaznaczenia w cechowaniu szyny faktu, że miała ona jakąś gwarancję, na szynach francuskich nie zaznaczoną jednak konkretnym datowaniem. Może okres gwarancji, doprecyzowały jakieś przepisy bądź dokumenty itp. np. pomiędzy dostawcą a odbiorcą / zamawiającym szyny.
Co do symboli pozostałych, to proszę zerknij do wpisu
#1.736 z 2021 r. Tam jest wstęp co oznaczenia skrót PLM-A. Mój ówczesny wpis był jednak zbyt pochopny, bo szyny z cechą PLM-A mogły, ale nie musiały, przybyć do Polski z Algierii, istnieje większe prawdopodobieństwo, że leżały po prostu na liniach drugorzędowych we Francji, będących własnością PLM (Compagnie des Chemins de Fer de Paris à Lyon et à la Méditerranée - Kompanii / Towarzystwa Kolejowego Paryż-Lyon-Morze Śródziemne, pierwotnie Paryż-Lyon-Marsylia), która do zarządzania swoją siecią kolejową w Algierii powołała Compagnie des chemins de fer de Paris à Lyon et à la Méditerranée réseau d'Algérie (czyli PLM-A).
Compagnie PLM była jedną z nielicznych w Francji, dla której szyny walcowane w różnych hutach oznaczano skrótem nazwy linii kolejowej, będącym jednocześnie symbolem typu szyny, opracowanym dla tej linii i po raz pierwszy na niej układanym. Stąd szyny opracowane w 1871 dla szlaków
PLM-A nosiły taki symbol, ale Kompania PLM przyjęła ten typ szyny, jako uniwersalny dla linii drugorzędnych, także na terenie swojej sieci we Francji. Na podobnej zasadzie, szyny oznaczone typem
PM - od linii kolejowej Paryż – Marsylia (
Paris – Marseille), opracowane w 1867 r., stały się podstawowym typem nawierzchni dla linii Kompanii PLM na terenie Francji (po opracowaniu szyn typu
PLM-A, typ
PM stał się głównym typem dla linii pierwszorzędnych i torów głównych). W celu zastąpienia szyn typu PM, Kompania PLM opracowała szynę oznaczoną jako typ
LP (od
Lyon – Paris), która weszła do produkcji w 1889 i zastąpiła na liniach głównych (w pierwszej kolejności na odcinku Lyon – Paryż, stąd nazwa typu) szynę typu PM. Pod koniec XIX w. opracowano także nowy typ szyny dla linii drugorzędnych, oznaczony jako
PMA, który na tego typu liniach Compagnie PLM, we Francji i na sieci w Algierii, zastąpił stary typ
PLM-A. Oto cała tajemnica czterech symboli w cechowaniu szyn, opracowanych pierwotnie dla Compagnie des Chemins de Fer de Paris à Lyon et à la Méditerranée. Podsumowując:
PLMA (także w zapisie
PLM-A) to szyna o wadze 34 kg./m.b. typu
Paris à Lyon et à la Méditerranée réseau d'Algérie,
PM (niekiedy określana też typem
PLM) to szyna o wadze 38 kg./m.b. typu
Paris à Marseille,
LP to szyna o wadze 47 kg./mb. (LP47) lub 48 kg./m.b. (LP48) typu
Lyon à Paris (istniały co najmniej dwie wersje tej szyny, ich typ cechowany był identycznie, tylko symbolem LP),
PMA (także w zapisie
PM-A) to szyna o wadze 39 kg./m.b. typu
Paris à Marseille et à réseau d'Algérie.
Dla zobrazowania tego o czym napisałem, poniżej fotografia starej (prawdopodobnie z końca XIX w.) planszy z typami szyn francuskich towarzystw kolejowych, a dokładnie jej fragment z typami szyn Compagnie Paris - Lyon - Méditerranée (PLM).
Fot. 5. Szyny
PLM-A,
PM i
LP. W opisach pod szynami: Pod PLMA:
lignes secondaires (linie drugorzędne), pod PM:
Paris à Marseille, pod LP:
substituer à P.M. (zastąpił / wymienił PM).
Fot. 6. Na koniec mała kompilacja zdjęć, fragmentów szyn francuskich z omówionymi wyżej symbolami, zaznaczonymi okręgami o różnej barwie, przypisanej danemu symbolowi.
Pozdrawiam
Stanisław
