Rysunek profilów szyn Dyrekcji Radomskiej -sądzę ,że narysowany w latach 20-tych. 13 różnych profilów szyn . Można teraz dopasować do producentów.
Myślę, że plansza z rysunkami typów szyn pochodzi z początku lat 20-tych, może nawet z 1919 (?). Wskazują na to jeszcze nieusystematyzowane nazwy typów szyn pochodzenia rosyjskiego - 10 typów z 13 zaprezentowanych na planszy, w tym 3 typy z WWDŻ, w tym jeden znany jako typ Warszawsko-Kaliski / typ Odnoga kaliska 1901 r., pierwotnie układany na szerokotorowej linii W-wa - Kalisz.
W II połowie lat 20-tych XX w., PKP stosowały już opracowaną na własne potrzeby numeracją typów szyn (nawierzchni) pochodzenia rosyjskiego, porządkującą we wszystkich dyrekcjach nazewnictwo, dość skomplikowane w czasach carskich, w stosunku do prostych i łatwych do zapamiętania nazw typów nawierzchni pochodzenia pruskiego i austriackiego. Klasyfikacja polska miała przede wszystkim ułatwić szybką identyfikację szyn pochodzenia rosyjskiego i pracę służbie drogowej. Nowa numeracja zastosowana jest już np. w Albumie Nawierzchni inż Miszke z 1924/25 r. czy na rysunku typów szyn Dyrekcji Warszawskiej z 1928 r., który zawiera 26 profili, w tym 17 typów rosyjskich oznaczonych już wg nowego systemu numerami od N
o26 do N
o42 (spotyka się też zapis Nr 26 itd.). Ten sposób oznaczania szyn rosyjskich stosowano jeszcze po 1945 r. (w tym w zapisie Typ 26 do Typ 42).
Uogólniając, układane na liniach kolejowych w carskiej Rosji typy szyn, określano za pomocą wagi wyrażonej w funtach na stopę bieżącą i nazwą drogi żelaznej na jakiej zostały ułożone (w przypadku prywatnych DŻ, państwowe typy nazywano rządowymi), dodatkowym wyróżnikiem mógł być rok opracowania / wprowadzenia do produkcji danego typu. Wystarczy nadmienić, że liczba typów rządowe rozrosła się pod koniec XIX w. do 39 wariantów, o pięciu standardowych wagomiarach
24 f./st. (f./st. = funtów na stopę),
22 1/2 f./st.,
21 2/3 f./st.,
20 f./st. oraz
18 f./st., różniących się między sobą m.in. wysokością całkowitą czy szerokością główki szyny. Miało to związek m.in. z przejmowaniem przez państwo prywatnych dróg żelaznych. Odmienne typy produkowane były ciągle także dla prywatnych Towarzystw Akcyjnych zarządzających prywatnymi liniami kolejowymi. Podjęte w Rosji działania aby ujednolicić typy szyn stosowane w całym imperium, przyniosły skutek dopiero w 1903 i 1904 r., kiedy opracowano cztery kategorie szyn, typów znormalizowanych (zwanych normalnymi), oznaczone cyframi rzymskimi od I do IV. Na masową skalę szyny typów standardowych zaczęto produkować dopiero od 1909 r., kiedy wprowadzono do produkcji ich bardziej dopracowane odmiany (przyjęte przez Rosyjskie Ministerstwo Kolei w sierpniu 1908 r) oznaczone jako typ Ia, IIa, IIIa i IVa. Pogłębiło to jeszcze bardziej „bałagan” w oznaczaniu typów szyn, bo często do danej kategorii zaczęto "wrzucać" starsze typy z XIX w. Widać to m.in. po oznaczeniach szyn Dyrekcji Radomskiej, które zamieścił
Generał.
Ten dość skomplikowany system nazewnictwa pochodzenia rosyjskiego, jak na warunki niepodległej Polski i służby drogowej nie mógł długo utrzymać się, stąd szybko podjęto decyzję o opracowaniu typowo polskiego nazewnictwa (polskiej klasyfikacji typów nawierzchni kolejowej pochodzenia rosyjskiego), opartego na numeracji od
No26 do
No42 (typ 26 do typ 42) i zakwalifikowaniu do niej poszczególnych typów (grup typów) szyn rosyjskich (a właściwie nawierzchni kolejowej). Wśród wybranych typów spotyka się też ich odmiany (np. typy 31a, 31b i 31c), przez co klasyfikacja obejmowała łącznie co najmniej 24 typy nawierzchni. Nie przewidziano do wykorzystania numerów od 1 do 25 z powodu możliwej pomyłki z pruskimi typami szyn, które na PKP nosiły oryginalną numerację nadaną przez KPEV, w przedziale od 1 do 20 (np. typ 6, typ 8, typ 15).
Zamieszczony przez Kolegę
Generał rysunki są bardzo interesujące m.in. z powodu niestandardowych oznaczeń szyn rosyjskich, stosowanych być może tylko w Dyrekcji Radomskiej lub dyrekcjach na terenie byłego zaboru rosyjskiego. W II połowie lat 20-tych poszczególne szyny oznaczano już następującymi, opracowanymi w Polsce, typami:
Najciekawsza wśród rysunków jest oczywiście szyna typu węgierskiego, znanego jako
typ c (lub
C wielką literą, jak w nazewnictwie polskim, w literaturze węgierskojęzycznej zapis typu przeważnie pisany jest małą literą). Rzadko spotykana na PKP szyna, stanowi kolejną odmianę (wprowadzono ją do produkcji w 1890 r.) standardowej szyny MÁV, o wadze 34,5 kg/m, której pierwszą wersję opracowano w 1873 r. Typ 34,5 kg został zastąpiony w 1894 r. na liniach magistralnych i pierwszorzędnych Królestwa Węgier, typem l (mała litera L) o wadze 42,8 kg/m (wys. 139 mm. / szer. stopki: 125 mm./ szer. główki 70 mm. / szer. szyjki: 15 mm.), którego profil bardzo przypomina w kształcie profil szyn pruskiego typu 8 (Form 8). Szyny C.K. Monarchii pochodzenia węgierskiego były zdecydowanie mniej popularne na PKP od szyn typów austriackich, produkowanych w hutach monarchii na terenie przede wszystkim obecnych Czech i Austrii. Węgierskie produkowane były głównie przez zakłady rodzime ówczesnego Królestwa Węgier, zlokalizowane w takich miejscowościach jak Diósgyőr (obecnie Miszkolc, Węgry), Korompa, w dolinie rzeki Hernád (obecnie Krompachy, nad rzeką Hornad, Słowacja), Ózd (obecnie Węgry), Resicza (obecnie Reșita, Rumunia) czy Salgótarján (pierwotnie osady przemysłowe Salgó i Tarján; obecnie Węgry), stąd spotkać można na nich takie cechy producentów jak
DIÓSGYÖR,
HERNÁD,
ÓZD,
RESICZA czy
S.TARJÁN. W uzupełnieniu informacji i parametrów szyny węgierskiej, jakie można odczytać na rysunku zamieszczonym w poprzednim wpisie, można dodać, że szyny typu c mocowano do podkładów hakami (podobnie jak większość szyn typów rosyjskich), otwór na śrubę łubkową miał 28 mm., a szerokość szyjki wynosiła 15 mm, co widać na poniższym rysunku.
Na koniec warto wspomnieć o szynie austriackiej typu C pochodzącej z Kolei Północnej Cesarza Ferdynanda, lżejszej (31,18 kg./mb.) i mniejszej (wys. 119,5 mm) od szyny węgierskiej. Szyna ta wykazywana jest w albumach typów nawierzchni PKP jeszcze po 1945. Być może zbieżność nazw typów spowodowała, że na PKP spotyka się oznaczanie CIV (także w formie zapisu C-IV), prawdopodobnie
odnoszące się do węgierskiego typu c (? czwarta wersja z 1890 ?). Niestety jak dotychczas nie znalazłem jednoznacznych informacji na ten temat, tak więc wszystko pozostaje w sferze domysłów i przemyśleń. Może ktoś coś wie, o typie nawierzchni określanej jako CIV ? Przypuszczam, że to późniejsze oznaczenie szyny węgierskiej C 34,5 kg/m, ponieważ typ CIV grupowany jest wśród wykazów szyn (np. DOKP Lublin z 1949 r.), w grupie szyn o wadze 33 - 38 kg/m (austriacka szyna typu C dawnej Kolei Północnej, ma wagę 31,18 kg). Jeżeli ktoś ma jakieś informacje na ten temat, proszę o podzielenie się nimi w tym wątku.
4
2
