Chciałem wrócić do wpisu z grudnia 2019, dotyczącego rosyjskiej szyny skarbowej
K.Ж.Д. Kilka miesięcy temu kolega Stanisław spróbował ją zidentyfikować na podstawie pomiarów ze zdjęcia -
#1.341
Teraz udało mi się ją pomierzyć. Ciekawe, jaki teraz będzie wynik identyfikacji?
- Główka (A = 54,1 mm)
- Stopka (C = 99,10 mm)
- Szyjka (D = 14,40 mm)
- Wysokość szyny (B = 118,10 mm)
Pomiar suwmiarką. Pomagały mrówki
Co ciekawe wymiary odpowiadają typowi o którym wspominałem we wpisie
#1.341 przeprowadzając karkołomną analizę proporcji wymiarów szyny w pikselach
. Mała uwaga, czy szyjka nie ma jednak szerokości
12 mm ???? Bo patrząc na zdjęcie i przyłożoną suwmiarkę odnoszę takie wrażenie. Ale może to tylko złudzenie...
Zagłębiając się w podane przez Ciebie parametry i dopasowując je do istniejących typów szyn rosyjskich należy pamiętać, że szyna ze zdjęcia swoje lata ma i zapewne zanim stała się słupkiem, doszło w niej, w wyniku zużycia jak i późniejszej korozji, do pewnego wypaczenia pierwotnych wymiarów, a i one same obarczone są przecież pewną dopuszczalną w toku produkcji tolerancją np. plus/minus 0,5 mm.
Tak więc szyna może należeć do trzech typów szyn rosyjskich. Ich parametry (w mm.) to:
Typ 30, zwany również typem Nr 30 (No. 30), o wadze
32,25 kg.mb : wysokość szyny:
119,25, szer. główki:
54,5, szer. stopki:
100,0, szer. szyjki:
14,0
Typ 31, zwany również typem Nr 31 (No. 31), o wadze
30,11 kg/mb: wysokość szyny:
119,25, szer. główki:
53,5, szer. stopki:
100,0, szer. szyjki:
12,0 (Typ ten występował w odmianach 31a, 31b i 31c różniących się mocowaniem szyn do podkładów oraz typem łubków),
Typ 32, zwany również typem Nr 32 (No. 32), o wadze
30,89 kg/mb: wysokość szyny:
120,5, szer. główki:
53,5, szer. stopki:
100,0, szer. szyjki:
12,0
Jeżeli szerokość szyjki wynosi
14 mm to w grę wchodzi prawdopodobnie tylko szyna
Typu 30, opracowana w latach 1880-tych, wraz szyną
Typu 31, która miała szerokość szyjki 12 mm. Szyna
Typu 31 była o wiele bardziej popularna, była typem podstawowym, a jej wersja o szerszej szyjce została opracowana na podobnej zasadzie jak w Prusach postąpiono ze standardowymi pod koniec XIX w. szynami Typu 6, i Typu 8, których odpowiednikami o szerszej szyjce były szyny Typu 7 i Typu 9. Form 6 (opracowany w 1885 r.) i Form 7 miały identyczne wymiary: wysokość
134 mm, szer. główki:
58 mm., szer. stopki:
105 mm., różniły się właśnie szer. szyjki: Typ 6: 1
1 mm., Typ 7 aż
18 mm., przez co waga mb. w Typie 7 wynosiła
37,24 kg, a w Typie 6:
33,4 kg./mb. Podobnie Form 8 (opracowana w 1890 r.) i Form 9, różniły się tylko szer. szyjki, w Typie 8 (waga
41,0 kg./mb.) było to
14 mm. w Typie 9 (waga
43,43 kg./mb.) szyjka miała szer.
18 mm. Pozostałe parametry były identyczne: wys. szyny:
138 mm., szer. główki:
72,0 mm., szer. stopki:
110 mm. Typ 7 i Typ 9 używany był głównie na rozjazdach, łukach czyli wszędzie tam gdzie potrzebna była „wzmocniona” szyna o odpowiedni grubszej szyjce.
Podobnie zrobili Rosjanie. Ich podstawowy typ szyny na kolejach państwowych (skarbowych) pod koniec XIX w., czyli szynach oznaczonych cechą К.Ж.Д. - jak na zdjęciu które zaprezentowałeś, to szyna określana w Polsce jako
Typ 31 (31a, 31b, 31c). W Rosji carskiej typ ten określano jako
Typ 22 1/2 ft/st. (funtów na stopę – stara miara rosyjska określająca wagę szyn) lub bardziej ogólnie jako
„Typ rządowy”. Został on opracowany w 1886 r. Wkrótce dołączył do niego typ określany w Polsce jako
Typ 30 posiadający szerszą szyjkę. Typ rządowy 22 1/2 ft./st. często określany jest również jako
Typ IV. Został on zastąpiony
Typem IVa (znanym w Polsce jako
Typ 32) opracowanym w 1906 i ulepszonym w 1908 r. Ku przypomnieniu w Rosji carskiej opracowano wówczas i wprowadzono do produkcji w 1908 r. cztery typy szyn określane jako standardowe - na wzór postępującej na świecie, od końca XIX w., standaryzacji szyn w niemal wszystkich liczących się zarządach kolejowych. Rosyjskie szyny standardowe należały do następujących typów: najcięższy
Typ Ia – w Polsce określono jako
Typ 40, lżejszy
Typ IIa (
Typ 39a,
39b), jeszcze lżejszy
Typ IIIa (
Typ 38a,
38b) oraz najlżejszy
Typ IVa (
Typ 32). Wracając do szyny, której parametry zmierzyłeś, wprawdzie mam wątpliwości co do szerokości szyjki: bo myślę, że można chyba przyjąć, że pierwotnie miała ona jednak 12 mm (na zdjęciu widać jak szyjka jest zniekształcona w niektórych miejscach, a suwmiarka przy szyjce, wskazuje chyba jednak 12 mm
), w grę wchodzą wspomniane na wstępie trzy typy szyn: No. 30, No. 31 i No. 32. Szkoda, że jedyną cechą jaką dało się zauważyć na szynie to symbol
К.Ж.Д., gdyby był tam także rok produkcji można by było wyeliminować np. Typ 32 produkowany od 1908, a jeżeli faktycznie szerokość szyjki wynosi 14 mm. to prawdopodobnie jedynym „podejrzanym typem” pozostaje Typ 30. Myślę jednak, że z bardzo dużym prawdopodobieństwem szyna ta może należeć do popularnego na rosyjskich kolejach państwowych
Typu 31, zwanego w Rosji
Typem 22 1/2 ft./st. lub
„Typem rządowym”. Wyjaśnić mógłby to rok produkcji ale niestety nie mamy wiedzy jaki on był.
Nieco rozwijając temat (dla zainteresowanych). Typy podanych wyżej szyn (
No. 30,
No. 31,
No. 32) to
klasyfikacja polska szyn rosyjskich, opracowana po 1918 r na potrzeby PKP. Klasyfikacja ta była nieco przypadkowa (tak mi się wydaje
), bo poszczególnym typom przypisano po prostu kolejny numer, bez zagłębiania się z jakiego roku szyna pochodzi, czy jakim ciężarem na metr bieżący dysponuje. Znany mi zakres numerów typów szyn przyjmuje wartości
od 26 do 42, przy czym w niektórych typach wyróżniono podtypy (zazwyczaj dwa), określone dodatkową małą literą alfabetu (a, b oraz c jak w przypadku w/w Typu 31). Co warte podkreślenia być może istniały także szyny typów od 1 do 25, co wydaje się logiczne, jednak przypuszczam, że do 1927 r. zostały one wycofane z sieci PKP (zapewne były to typy najstarsze i najlżejsze, być może niektóre występowały na kolejach wąskotorowych, gdzie mogły zachować się o wiele dłużej). Przypadkowość wspomnianej numeracji można zobrazować poniższymi przykładami, gdzie ani waga metra bieżącego szyny, ani rok opracowania, wydaje się nie mają wpływu na kolejność nadawania numerów typów szyn w klasyfikacji polskiej (proszę porównać także ze wspomnianymi wyżej Typami: No. 30, 31, 32, 38, 39 i 40):
Typ 18 ft./st. zwany typem Syberyjskim (
Typ D.Ż.Syberyjska 1891) nazwano
Typem 26 (
No. 26)
Typ 21 2/3 ft./st. sprzed 1890 r. nazwano
Typem 28 /
No. 28 (28a i 28b)
Typ Warszawsko-Wiedeński z 1879 r. (
Typ 1879 W-W) nazwano
Typem 33 (
No. 33)
Typ 24 1/2 ft./st. z 1892 r. (
Typ D.Ż.Płd.-Zach. 1892) nazwano
Typem 35 (
No. 35)
Typ 24 1/3 ft./st. z 1873 r. (
Typ Mikołajewski 1873) nazwano
Typem 36 (
No. 36)
Typ Warszawsko-Wiedeński z 1894 r. (
Typ 1894 W-W) nazwano
Typem 41 (
No. 41)
Typ Warszawsko-Kaliski z 1901 r. (
Typ 1901 Odnoga Kaliska) nazwano
Typem 42 (
No. 42)
... choć niekiedy można odnieść wrażenie, że poszczególne typoszeregi układają się w jakąś logiczną, fragmentaryczną całość, np Typy
No. 38 (IIIa),
No. 39 (IIa),
No. 40 (Ia)