Trochę uściślając to co napisał
bochr68 oraz uzupełniając informacje zawarte w całości wątku.
Wagony osobowo-bagażowe
typu 609A (których konstrukcję oparto na dwójkach typu 111Ag) budowano w HCP w latach
1981 – 1982. Prototyp przechodził próby w I półroczu 1981 r. Zbudowane w ilości 100 szt. miały nr fabryczne od 17277 do 17376, w tym tylko 4 (lub 7 szt. - rozbieżność w źródłach) wyprodukowano z rokiem produkcji 1981, pozostałe z 1982, przy czym ostatnie wagony dostarczano na PKP w 1983 r. Pierwotnie nosiły one numeracją 51 51 82-88
000 …
099 (współcześnie niektóre wagony nie mają nic wspólnego ze swoją pierwotną numeracją) i serią
BDwxzd (później BDds-x,
BDds). Po kilku latach zmieniono liczbę kodu wymiany 51 na 57 (57 51...) co wiązało się z tym, że posiadając ogrzewanie elektryczne jednonapięciowe (oprócz parowego), w praktyce używane były tylko w komunikacji wewnętrznej.
Typ 611A to wagony powstałe
z przebudowy typu 609A. Typ ten przystosowany był do przewozu osób niepełnosprawnych na wózkach i powstał w łącznej liczbie
17 szt. Pierwszy przebudowano z datą 15.03.1992.
ZNTK Nowy Sącz był zakładem, który dokonywał przebudowy w trakcie napraw głównych. W roku 1992 (marzec – listopad) ukończono 8 szt., w 1993 r. (w lipcu) jeden, a w 1994 r. (styczeń – listopad) pozostałe 8 szt. Jeden z pierwszych wagonów typu 611A (przynależny do stacji Kraków Płaszów) zaprezentowano w maju 1992 r. na wystawie taboru we Wrocławiu. Wszystkie wagony przebudowane na typ 611A oddawano do służby już w nowym malowaniu brązowym (określanym też jako jasnobrązowe) z kremowym pasem podokiennym, kremowymi drzwiami i szarym dachem. Cechą charakterystyczną były niebieskie piktogramy z białym wózkiem inwalidzkim, umieszczane w pasie okiennym, po bokach środkowych, dwuskrzydłowych drzwi. Pomimo, że niektóre oznaczano początkowo serią BDdsu, wkrótce dostawały przypisaną im serię
BDdisu, z literką „i”. Wszystkie wagony typu 611A skreślono do 2011 r.
W latch 90-tych i na początku XXI w. zmianie ulegała numeracjia wagonów typu 609A/611A, głównie w zakresie grupy cyfr kodujących ogrzewanie i dopuszczalną prędkość maks. W wagonach nadal dostosowanych do prędkości 160 km./h., w których zlikwidowano ogrzewania parowe, zmieniano numerację z 82-88 na 82-78. Tym którym z powodu stanu technicznego obniżano prędkość do 140 km./h., zmieniano nr 82-88 na 82-48 (z ogrzewaniem parowym i elektrycznym) oraz do 120 km./h., na 82-18 (ogrzewanie parowe i elektryczne) i 82-08 (tylko elektryczne). Powszechne stało się oznaczanie serii wagonów typu 609A literami
BDdsu.
Wagonów osobowo-bagażowych typu
612A powstało zaledwie
6 szt. oznaczonych początkowo numeracją 51 51 82-70 000 … 006 (luka w 004) i serią
BDdsu. Posiadały one wyłącznie ogrzewanie elektryczne wielonapięciowe, przez co mogły kursować po torach 1435 mm. wszystkich zarządów kolejowych Europy.
Cztery wagony typu 612A powstały
z przebudowy w 1997 r. (jeden w ZNTK Opole, trzy w ZNTK Nowy Sącz) wagonów 1/2 kl.
typu 104Af. Dodanie im dwuskrzydłowych, środkowych drzwi bagażowych upodobniło je do typu 609A. Co interesujące, pierwszy z nich (po ZNTK Opole) posiadał zupełnie inne rozmieszczenie wnętrza (z tylko jednym, 8-miejscowym przedziałem osobowym).
Kolejne dwa – i ostatnie - wagony typu 612A przebudowano w 1998 r. w HCP Poznań (prawdopodobnie) i ZNTK Bydgoszcz,
z typu 609A, stąd oznaczane są niekiedy jako
typ 609A/612A. Wszystkie wagony typu 612A zostały skreślone w latach 2007, 2009 i 2015 (po dwie szt. w każdym roku).
Można jeszcze dodać, że modernizacja wagonów typu 609A na rowerowe
typu 609A-r (
609Ar), serii
BDrds,
BDrdsu, z 24 stalowymi wieszakami na rowery i z charakterystycznym czarnym, dużym piktogramem roweru na kremowym pasie (po stronie przedziału dla rowerów), miała miejsce w latach 2003-2004, kiedy PKP PR zastanawiając się co zrobić z wagonami typu 609A (po zaprzestaniu w połowie 2003 r. przewozu przesyłek bagażowych), postanowiła je przystosować do przewozu rowerów. Odpowiednich przebudów dokonywały sekcje utrzymania wagonów osobowych w Gdyni Leszczynkach i Słupsku. Ogółem przebudowano ok. 30 wagonów typu 609A na typ 609Ar.
Podsumowując. Wagonów typów 609A/611A/612A powstało ogółem 104 szt. przy czym 100 szt to oryginalne 609A [z tego w latach 90-tych 17 szt. przebudowano na typ 611A oraz 2 szt. na typ 612A (609A/612A)], a cztery wagony typu 612A pierwotnie były wagonami 1/2 kl. typu 104Af.
Do opisu, historii wagonów, ich spisu, numeracji poszczególnych egzemplarzy, ich losów i rysunków (w tym rozkładu wnętrz i bocznych, kolorowych autorstwa P. Kilanowskiego), oraz m.in. historii dalszych modernizacji (111Arow), a także dziesiątków zdjęć – w tym historycznych i np. bardzo ciekawych „czerwonego składu” reklamującego firmę Coca-Cola w I połowie 2003 r. (pociąg specjalny w którym odbywały się dyskoteki z rożnymi rodzajami muzyki), który zestawiony był z pięciu wagonów typu 609A i dwóch typu 612A odpowiednio pomalowanych na czerwono, z żółtymi płomieniami na dole pudła i białymi logo Coca-Cola pomiędzy oknami – odsyłam do artykułów (wspomnianych już przez
kilanziom), które ukazały się w czasopiśmie Świat Kolei:
1. A. Etmanowicz „Wagony osobowo-bgażowe PKP standardu Y typu 609A (1)”(Świat Kolei nr 11/2020) (z cyklu Kolej w Polsce = KwP)
2. A. Etmanowicz „Wagony osobowo-bgażowe PKP standardu Y typu 609A (2)”(Świat Kolei nr 12/2020) (KwP)
3. A. Etmanowicz „Wagony osobowo-bgażowe PKP standardu Y typu 609A (3)” (Świat Kolei nr 1/2021) (KwP)
4. A. Etmanowicz „Wagony osobowo-bgażowe PKP standardu Y typu 611A” (Świat Kolei nr 2/2021) (KwP)
5. A. Etmanowicz „Wagony osobowo-bgażowe PKP standardu Y typu 612A” (Świat Kolei nr 5/2021) (KwP)