Witam kolegę Piotra
Na wstępie przepraszam, za pewną zwłokę. Twoją wiadomość w sprawie cechowania szyny BARROW STEEL wysłaną wieczorem w sobotę, na priv (rozmowy), z linkiem do tego tematu, przeczytałem wczoraj, kiedy kładłem się już spać, tak więc dziś rano podejmuję temat i służę pomocą.
Zacznę od gratulacji, zainteresowania się cechami na szynach / złączkach itp. kolejki helskiej i podziękowań, za to, że wrzuciłeś całkiem sporo zdjęć w tym temacie. Oczywiście nr 1 w całej tej kolekcji - podzielam słowa kolegi Pawła - jest szyna cechowana BARROW STEEL. Fajnie, że udało Ci się ją zlokalizować, a nie jest to takie proste (coś wiem na ten temat
jak i kilku kolegów z Forum), zwłaszcza na zarośniętej, nieużywanej linii kolejowej.
Zacznijmy od początku. Kolega Paweł podał już producenta. Cecha
BARROW STEEL oznacza angielską hutę należącą do Barrow Hematite Steel Company, można jedynie doprecyzować, że Limited na końcu nazwy, podane przez Pawła, pochodzi z późniejszego okresu, bo w 1876 r. (kiedy helska szyna została wyprodukowana) było to po prostu Barrow Hematite Steel Co (Co = Company), powstałe w 1864 (rejestracji dokonano 1 kwietnia, choć to nie prima aprilis z mojej strony
). Do Carskiej Rosji dostarczała ona m.in. na Koleje Rządowe (Państwowe) szyny 20-funtowe.
Rok na szynie jest również czytelny:
1876, co do pozostałych cech, zaznaczonych przeze mnie na czerwono, można powiedzieć, że
9Mo jest to z niemal 100 % pewnością (bo to tylko moje analizy na podstawie informacji jakie posiadam) miesiąc produkcji,
Н. У. Ж. Д. (N.U.Ż.D) to oczywiście skrót literowy, oznaczający nazwę drogi żelaznej dla której wyprodukowano szynę (przy czym Kolega Janek (Jarząbek), słusznie zauważył, że jest to kolej wąskotorowa [У = Узкоколейная, wąskotorowa], jednak NIE JEST nią Новоафонская Узкоколейная Железная Дорога, końcowa cecha (liczba
95) oznacza
prawdopodobnie typ, ale fabryczny (może bardziej numer katalogowy, lub coś w tym stylu) wyrobu Barrow Hematite Steel Co.
Po kolei:
9Mo i końcowe
95
Proszę porównaj cechę znalezionej przez Ciebie szyny, z cechą szyny wyprodukowanej przez BARROW STEEL dla australijskiej, wąskotorowej kolei T. & PRRy (Terowie & Pichi Richi Railway), wiem śmiesznie to brzmi (Piczi Riczi
), ale była taka kolejka (o rozstawie szyn 1067 mm.), a właściwie jest, bo na niewielkim odcinku, na przełęczy Pichi Richi w stanie Australia Południowa, nadal funkcjonuje, jako zabytkowa kolejka i atrakcja turystyczna, pod historyczną nazwą Pichi Richi Railway. Na marginesie można dodać, że T & PRRy była południowo-wschodnią odnogą głównej linii PRRy (należała do Central Australia Railway), która swego czasu doprowadzona była od Poru Augusta, aż do Alice Springs (ponad 1200 km.) położonego w niemal centrum Australii (administracyjnie jest to już Terytorium Północne, a nie stan Australia Południowa).
https://www.pichirichirailway.org.au/
Wprawdzie szyna z 1880 r., ale miesiąc cechowany identycznie (9 = wrzesień), a 138 na końcu oznacza prawdopodobnie numer katalogowy producenta lub coś w tym stylu, bo tego typu cechowanie (w postaci różnych cyfr i liczb) pojawia się na XIX wiecznych szynach BARROW STEEL, w różnych zakątkach świata, tak więc można domniemywać, że na "Twojej" szynie, nie jest to jakiś szczególny wyróżnik zastosowany na życzenie Rosjan itp. tylko cecha, prawdopodobnie mająca jakieś znaczenie dla producenta. Nie dotarłem jeszcze do katalogów wyrobów Barrow Steel z epoki, tak więc trudno powiedzieć coś więcej [zdjęcie szyny australijskiej, wykonał niejaki Mangrove Rat (Szczór Mangorwy) w Murray Bridge w 2010 r.].
Co do miesiąca produkcji (razem z symbolem M
o = Month) cechowanego na szynach angielskich, można spotkać także nieco inny sposób cechowania, w postaci liter MO. Przykład poniżej (zdjęcie z sieci), szyna z maja (5) 1884 r.
Cecha
Н. У. Ж. Д. oznacza
Новгородская Узкоколейная Железная Дорога (
Nowgorodskaja Uzkokoliejnaja Żelieznaja Daroga = Nowogrodzka Wąskotorowa Droga Żelazna). Była to prywatna kolej wąskotorowa o
prześwicie torów 750 mm. łącząca ówczesny Nowogród (Новгород, obecnie jest to Nowogród Wielki = Вели́кий Новгород) z miejscowością Czudowo
(Чудово) na północy, oraz Stara Russa (Ста́рая Ру́сса) na południu. Koncesja na budowę została wydana spółce akcyjnej, Towarzystwu Nowogrodzkiej Drogi Żelaznej w dniu 24.04.1870, otwarcie odcinka północnego linii (liczącego ok. 69 wiorst = ok. 73,5 km) nastąpiło
18.05.1871, odcinek południowy (liczący ok. 90 wiorst = ok. 96 km) do Starej Russy zaczęto budować na podstawie zezwolenia z 23.04.1876 r., oddano go do użytku
12.06.1878. Proszę zwróć uwagę na to, że odcinek południowy rozpoczęto budować wg zezwolenia z kwietnia 1876 r., można więc przypuszczać, że odnaleziona przez Ciebie szyna BARROW STEEL z września 1876 r. pochodzi właśnie z tego odcinka.
https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B6%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%B0
Poniżej: Lokalizacja miasta Nowogród, na południe od Sankt Petersburga, oraz linia Nowogrodzkiej Wąskotorowej Drogi Żelaznej (zaznaczona przeze mnie na niebiesko) na fragmencie mapy z 1912 r., schematycznej sieci kolejowej, europejskiej części Imperium Rosyjskiego.
Co do dalszej historii linii, w 1895 r. stała się ona własnością (została kupiona), również prywatnej szerokotorowej Kolei Rybińsko-Bołogojskiej (Рыбинско-Бологовская Железная Дорога), która to nieco później stała się częścią prywatnej Kolei Moskwa-Windawa (obecnie Łotwa)-Rybińsk (Московско-Виндаво-Рыбинская Железная Дорога). Jej szyny - jeżeli dokonywano np. wymian uszkodzonych szyn, lub kładziono nową nawierzchnię), nosiły więc na przełomie XIX/XX w. symbole
М. В. P. Ж. Д.
W 1916 linię wąskotorową przecinającą Nowogród przekuto na szerokotorową, wówczas to nastąpił definitywny koniec tej linii w znanej jej, dotychczas postaci. Co się stało z szynami wąskotorowymi - trudno wyrokować. Bez wątpienia, część została wykorzystana jako szyny stare użyteczne, o czym świadczy znaleziona przez Ciebie, na helskiej wąskotorówce szyna z cechą
BARROW STEEL 9Mo 1876 Н. У. Ж. Д. 95
Jak szyna ta trafiła na Hel ? To już kompletnie domniemania. Może trafiła do Polski po 1918 z zapasów wojennych Rosji, może armia niemiecka przywiozła ją tu w czasie II w. św., a może dopiero po 1945 dostarczono ją z zapasów wojennych zgromadzonych przez LWP. Wszelkie zapasy wojenne i konotacje z wojskiem, są przy tym wysoce prawdopodobne, bo proszę zauważ, że helska wąskotorówka była linią militarną, użytkowaną przez wojsko.
Mając powyższe dane oraz to co jest niezwykle cenne do rozpoznania szyny
czyli wymiary jakie podałeś (przypominam je niżej) można określić typ szyny.
Posłużę się przy tym danymi z niezastąpionego niczym, jedynego w swoim rodzaju dzieła o carskich szynach XIX w., 3-tomowego wydawnictwa zatytułowanego
„Альбом рельсов и скрепления к ним употребляемых на русских железных дорогах” ("Album szyn i złączek stosowanych na kolejach rosyjskich), którego autorem jest
А. Г. Славянов (A. G. Sławianow),, wydanego w latach 1904 - 1905 w Sankt Petersburgu. Dzieło to składa się ze 139 plansz przedstawiających szczegółowe rysunki poszczególnych typów nawierzchni kolejowej Carskiej Rosji. Interesująca nas szyna jest na
planszy nr 101.
Poniżej fragment jednej z tabel, sporządzonych przez Olgę Nikołajewnę Woroninę, na podstawie w/w albumu, która zawiera pozycję (zaznaczona w czerwonej ramce), opartą na dokumentacji planszy nr 101, gdzie jak widać, parametry szyny (wysokość całkowita
85 mm., szerokość główki:
44 mm. i szerokość stopki:
75 mm) odpowiadają pomiarom dokonanym przez Ciebie (wysokość zaniżona o 1 mm. jest zapewne efektem starcia główki w trakcie eksploatacji)
[po lewej wkleiłem opisy, co oznaczają poszczególne numery wierszy tabeli, będące na jej początku]. Wg podanych danych, można uzupełnić nieco informacje o "Twojeje" szynie: np. szerokość szyjki wynosi
9,5 mm., a waga to
13 funtów na stopę (stara miara rosyjska), w systemie metryczny jest to
17, 46 kg/mb (kg. na metr bieżący), czyli jest to typowa szyna wąskotorowa.
W pierwszym wierszu (Typ) podana jest nazwa drogi żelaznej na jakiej leżała szyna (opisane wyżej Моск.-Виндаво-Рыбинск. ж. д. Новгородская линия). Tak więc pełna nazwa typu, znalezionej przez Ciebie szyny, to:
13-funtowa szyna Nowogrodzkiej Drogi Żelaznej (przed 1895) lub 13-funtowa szyna Moskiewsko-Windnawsko-Rybińskiej Drogi Żelaznej, odcinek nowogrodzki (wg albumu z 1905 r.)
[w Carskiej Rosji, typy szyn określano poprzez wagę w funtach (na stopę) i nazwę drogi żelaznej, lub tylko wagę / bądź nazwą drogi, i tak jest to zazwyczaj przedstawiane we współczesnej literaturze rosyjskojęzycznej].
"
Elaborat-tasiemiec" skończyłem, jeżeli pomogłem to jest mi miło, mam też nadzieję, że za bardzo nie "
naomnibusowałem", bo są to informacje dostępne dla każdego, pozostaje tylko kwestia dotarcia do nich i zgromadzenia odpowiedniej dokumentacji, literatury czy fotografii. Pozdrawiam i nie ukrywam, że czekam na kolejne wąskotorowe, a może i inne, "zdobycze szynowe" Kolegi
Na koniec, retoryczne pytanie. Co nam zostało z dawnej, wąskotorowej kolei Nowogrodzkiej ? Oprócz szyny znalezionej przez kolegę Piotra
, także widokówki, np. ta poniżej, przedstawiająca dworzec w Nowogrodzie (obecnie już nie istniejący, znajdował się w miejscu gdzie nieopodal stoi cerkiew Fiodora Stratilata na Szczirkowie). Budowę dworca sfinansował kupiec z Santk Petersburga, nijaki A. Wargunin.
