Ponieważ widzę, że na Forum jest ruch przy budowie modeli stacji lini Trynek-Rudy-Racibórz, a i ja też coś w tym temacie dłubię, postanowiłem podzielić się z Kolegami moją wiedza na temat tej linii, a konkretnie, na temat budynków stacyjnych, które jeszcze gdzie-nie gdzie stoją. Powstają Rudy i Nieborowice, a czas jakiś temu na http://750mm.pl znalazłem relację z budowy modułu Paproci w H0e.
Możliwe, że moja wiedza na ten temat jest dla niektórych „oczywistą oczywistością”, ale postanowiłem przedstawić ją,- a nuż znajdzie się ktoś, kto znajdzie coś nowego i interesującego dla siebie.
Na początek; budynki dworcowe.
Na linii Gliwice Trynek-Rudy-Racibórz , tak jak na wielu innych liniach kolejowych starano się budować budowle kolejowe według tego samego projektu co przede wszystkim, oprócz standaryzacji,- obniżało koszty. W związku z tym, został opracowany pewien model; budynek stacji, magazyn i toaleta peronowa, które w tej formie, z pewnymi zmianami istniały na większości stacji i to nie tylko wąskotorowych.
Wyjątkiem były budynki dworcowe na Trynku, w Rudach i raciborskiej Płoni, która w tych czasach nazywała się Plania. Na pozostałych stacjach korzystano z tego samego projektu. Typowym przykładem jest najlepiej do dziś zachowany z nich budynek stacji Nędza Wąskotorowa, który niedawno został nabyty od PKP przez rudzki skansen, co niewątpliwie uchroni go przed zagładą. Budynki te stawiano z czerwonej cegły, wyposażając w boniowania, gzymsy i obramowania otworów okiennych i drzwiowych.
Elewacja peronowa budynków dworcowych stacji np.
Pilchowice, Stanica i Nędza
Trzeba przyznać, że wykonywano je z wielką starannością.
Grzebiąc w Internecie, można natrafić na archiwalne zdjęcia takich stacji jak Trynek, Bojków, Pilchowice, Nieborowice, czy Rudy z czasów ich świetności. Nie załączam ich, gdyż wymagało by to zgody ich posiadaczy, a ponieważ nie jest to sprzeczne z prawem, podaję przykładowe linki, gdzie owe zdjęcia można znaleźć:
www.gliwiczanie.pl, www.malanowicz.eu, www.gkw.pl.
Ale i w tej standaryzacji również były różnice. Na niektórych stacjach dworce stawiano w lustrzanym odbiciu. Tak było w przypadku stacji Bojków Górny Wąskotorowy oraz Paproć, choć ta stacja wykonana jest według podobnej, ale nie takiej samej dokumentacji. NA zdjęciu w www.gliwiczanie.pl, zakładka „gliwickie metamorfozy” znaleźć można zdjęcie stacji Paproć z 77-go roku. Wynika z niego, że rzeczywiście był to inny projekt, ponieważ zachowały się oryginalne ozdoby elewacyjne.
Budynek dworcowy stacji Bojków Górny Wąsk. (Schönwald).
Widok od strony peronu.
Prawdopodobnie również nieistniejący dworzec stacji Szymocice Wąsk. był w wykonaniu odwrotnym niż Nędza. Te różnice wynikały z układu torowego, albo układ torowy był konsekwencją wersji budynku. Nie sposób tego dziś rozstrzygnąć.
Zdecydowanie najbardziej wyróżniającym się po za Rudami budynkiem stacyjnym na tej linii, to Nieborowice, posiadające dobudowaną poczekalnię w postaci parterowego pawilonu. W nim mieściła się również nastawnia semafora wjazdowego od strony Gliwic.
Trudno powiedzieć, co było powodem takiego rozwiązania, ale obiekt jest ciekawy w swej formie. (Na załączonych rysunkach pominąłem magazy).
Dziś z tych budynków zostały nędzne resztki. Jeszcze stoi budynek w Bojkowie, wspomnianych Nieborowicach, Stanicy i Paproci, no i w Nędzy.
Ponieważ kilka z nich puścili z dymem dzielni czerwonoarmiści w czasie walk o Racibórz, po roku 45-tym odbudowano je bez dbałości o zachowanie oryginalnego wyglądu.
Bojków otrzymał czterospadowy dach, Pilchowice odbudowano jako kostkę z dachem dwuspadowym i dobudowana klatką schodową a w Stanicy zrezygnowano z dachów wysuniętych nad główne o boczne wejścia.
Budynek stacji Nieborowice, elewacja od strony peronu
Nie odbudowano nigdy stacji w Szymocicach i w Babicach stawiając w tych drugich jedynie parterowy barak, który w latach 80-tych służył jako biura tamtejszego obwodu drogowego. W Markowicach postawiono inny budynek, a stację Lukasyna zlikwidowano, i właśnie Markowice stały się stacją końcową tej linii. Pozostałym po wąskim torze nasypem między Markowicami i Lukasyną poprowadzono linię normalnotorową z KWK Anna w Pszowie i żwirowni w okolicach Lubomii.
Osobną sprawą, jeśli idzie o budowle na Linii Trynek-Rudy-Markowice są magazyny.
Wspólną cechą wszystkich budynków magazynowych była ich konstrukcja czyli,- pruski mur.
Zachowane fotografie mówią, że wszystkie miały tę samą szerokość. (Nie mówię tu o Rudach i Plani). Wynikało by z tego też, że i tu był standard, co do wyglądu budynków magazynowych.
Patrząc na dostępne w internecie fotografie tego, co jeszcze kilka lat temu z tych magazynów zostało można założyć, że i one uległy zniszczeniu w czasie wojny i przy ich budowniczowie stosowali dość daleko idącą dowolność. Magazyny różnią się długością, występowaniem lub nie,- okien i drzwi wejściowych i ilością drzwi towarowych.
Największym magazynem był niewątpliwie ten, który stoi jeszcze na stacji Pilchowice. Ma podwójne bramy towarowe i okna zamykane na okiennice.
Najmniejszy magazyn został w Bojkowie i miał tylko pojedynczą bramę towarową.
Nieborowicki,- choć był podwójny, to mieścił się długością pomiędzy tymi dwoma. Ze zdjęć wynika, że taki sam był w Pilchowicach, ale na początku XX w. Później został rozbudowany. Można więc założyć, że mniej więcej tak wyglądał standardowy magazyn.
Typowa stacja. Pilchowice, lata 30-te?
W książce pana K. Soidy są plany stacji z tej linii z lat trzydziestych. Widać na nich, że wszystkie pozostałe miały planowane magazyny typu „nieborowickiego”. Nie wszystkie zamiary zrealizowano, i nie było na pewno magazynu na stacjach Nędza oraz Babice. Oględziny Stanicy i Paproci też nie wskazują, aby,- przynajmniej w czasach powojennych, takie magazyny istniały. Musiały bu pozostać jakieś ślady na przyległej ścianie budynku stacji, a one wyglądają na oryginalna elewację.
Wniosek dla modelarzy jest taki, że o ile budynki dworcowe można sobie wykonać według tego samego rysunku i będzie do większości stacji pasowało, o tyle dla „powojennych” makiet magazyn trzeba sobie „dorobić” samemu opierając się na istniejącej dokumentacji fotograficznej i własnych pomiarach, zależnie od stacji, na której stał.
No i na koniec pozostały toalety.
Do dziś zachowały się resztki toalety w Nieborowicach (pruski mur z murowaną dobudówką) i należy przyjąć, że była to kiedyś toaleta standardowa. Świadczą o tym bardzo stare fotografie stacji w Pilchowicach i Bojkowie Górnym Wąskotorowym. Na stacji Nędza stoi murowana ubikacja, i z jej „architektury” wynika, że są to lata sześćdziesiąte.
Nędza Wąsk. Ubikacja stacyjna. 2011r (zdjęcia moje)
Na niektórych zdjęciach stacji Stanice widać kawałek podobnego do nieborowickiego budynku z pruskiego muru, stojącego na „swoim miejscu”. Przerobiono go później na budynek gospodarczy, a była to prawdopodobnie stacyjny szalecik.
Pozostały by parowozownie i budynki warsztatowe, ale nie spotkałem się nigdzie z żadnymi rysunkami tych obiektów a istniejąca dokumentacja fotograficzna jest nad wyraz skąpa. Może Koledzy Wąskotorowcy czymś dysponują?
Pozdrowienia
Hamulcowy, Michał Affanasowicz
Możliwe, że moja wiedza na ten temat jest dla niektórych „oczywistą oczywistością”, ale postanowiłem przedstawić ją,- a nuż znajdzie się ktoś, kto znajdzie coś nowego i interesującego dla siebie.
Na początek; budynki dworcowe.
Na linii Gliwice Trynek-Rudy-Racibórz , tak jak na wielu innych liniach kolejowych starano się budować budowle kolejowe według tego samego projektu co przede wszystkim, oprócz standaryzacji,- obniżało koszty. W związku z tym, został opracowany pewien model; budynek stacji, magazyn i toaleta peronowa, które w tej formie, z pewnymi zmianami istniały na większości stacji i to nie tylko wąskotorowych.
Wyjątkiem były budynki dworcowe na Trynku, w Rudach i raciborskiej Płoni, która w tych czasach nazywała się Plania. Na pozostałych stacjach korzystano z tego samego projektu. Typowym przykładem jest najlepiej do dziś zachowany z nich budynek stacji Nędza Wąskotorowa, który niedawno został nabyty od PKP przez rudzki skansen, co niewątpliwie uchroni go przed zagładą. Budynki te stawiano z czerwonej cegły, wyposażając w boniowania, gzymsy i obramowania otworów okiennych i drzwiowych.
Elewacja peronowa budynków dworcowych stacji np.
Pilchowice, Stanica i Nędza
Trzeba przyznać, że wykonywano je z wielką starannością.
Grzebiąc w Internecie, można natrafić na archiwalne zdjęcia takich stacji jak Trynek, Bojków, Pilchowice, Nieborowice, czy Rudy z czasów ich świetności. Nie załączam ich, gdyż wymagało by to zgody ich posiadaczy, a ponieważ nie jest to sprzeczne z prawem, podaję przykładowe linki, gdzie owe zdjęcia można znaleźć:
www.gliwiczanie.pl, www.malanowicz.eu, www.gkw.pl.
Ale i w tej standaryzacji również były różnice. Na niektórych stacjach dworce stawiano w lustrzanym odbiciu. Tak było w przypadku stacji Bojków Górny Wąskotorowy oraz Paproć, choć ta stacja wykonana jest według podobnej, ale nie takiej samej dokumentacji. NA zdjęciu w www.gliwiczanie.pl, zakładka „gliwickie metamorfozy” znaleźć można zdjęcie stacji Paproć z 77-go roku. Wynika z niego, że rzeczywiście był to inny projekt, ponieważ zachowały się oryginalne ozdoby elewacyjne.
Budynek dworcowy stacji Bojków Górny Wąsk. (Schönwald).
Widok od strony peronu.
Prawdopodobnie również nieistniejący dworzec stacji Szymocice Wąsk. był w wykonaniu odwrotnym niż Nędza. Te różnice wynikały z układu torowego, albo układ torowy był konsekwencją wersji budynku. Nie sposób tego dziś rozstrzygnąć.
Zdecydowanie najbardziej wyróżniającym się po za Rudami budynkiem stacyjnym na tej linii, to Nieborowice, posiadające dobudowaną poczekalnię w postaci parterowego pawilonu. W nim mieściła się również nastawnia semafora wjazdowego od strony Gliwic.
Trudno powiedzieć, co było powodem takiego rozwiązania, ale obiekt jest ciekawy w swej formie. (Na załączonych rysunkach pominąłem magazy).
Dziś z tych budynków zostały nędzne resztki. Jeszcze stoi budynek w Bojkowie, wspomnianych Nieborowicach, Stanicy i Paproci, no i w Nędzy.
Ponieważ kilka z nich puścili z dymem dzielni czerwonoarmiści w czasie walk o Racibórz, po roku 45-tym odbudowano je bez dbałości o zachowanie oryginalnego wyglądu.
Bojków otrzymał czterospadowy dach, Pilchowice odbudowano jako kostkę z dachem dwuspadowym i dobudowana klatką schodową a w Stanicy zrezygnowano z dachów wysuniętych nad główne o boczne wejścia.
Budynek stacji Nieborowice, elewacja od strony peronu
Nie odbudowano nigdy stacji w Szymocicach i w Babicach stawiając w tych drugich jedynie parterowy barak, który w latach 80-tych służył jako biura tamtejszego obwodu drogowego. W Markowicach postawiono inny budynek, a stację Lukasyna zlikwidowano, i właśnie Markowice stały się stacją końcową tej linii. Pozostałym po wąskim torze nasypem między Markowicami i Lukasyną poprowadzono linię normalnotorową z KWK Anna w Pszowie i żwirowni w okolicach Lubomii.
Osobną sprawą, jeśli idzie o budowle na Linii Trynek-Rudy-Markowice są magazyny.
Wspólną cechą wszystkich budynków magazynowych była ich konstrukcja czyli,- pruski mur.
Zachowane fotografie mówią, że wszystkie miały tę samą szerokość. (Nie mówię tu o Rudach i Plani). Wynikało by z tego też, że i tu był standard, co do wyglądu budynków magazynowych.
Patrząc na dostępne w internecie fotografie tego, co jeszcze kilka lat temu z tych magazynów zostało można założyć, że i one uległy zniszczeniu w czasie wojny i przy ich budowniczowie stosowali dość daleko idącą dowolność. Magazyny różnią się długością, występowaniem lub nie,- okien i drzwi wejściowych i ilością drzwi towarowych.
Największym magazynem był niewątpliwie ten, który stoi jeszcze na stacji Pilchowice. Ma podwójne bramy towarowe i okna zamykane na okiennice.
Najmniejszy magazyn został w Bojkowie i miał tylko pojedynczą bramę towarową.
Nieborowicki,- choć był podwójny, to mieścił się długością pomiędzy tymi dwoma. Ze zdjęć wynika, że taki sam był w Pilchowicach, ale na początku XX w. Później został rozbudowany. Można więc założyć, że mniej więcej tak wyglądał standardowy magazyn.
Typowa stacja. Pilchowice, lata 30-te?
W książce pana K. Soidy są plany stacji z tej linii z lat trzydziestych. Widać na nich, że wszystkie pozostałe miały planowane magazyny typu „nieborowickiego”. Nie wszystkie zamiary zrealizowano, i nie było na pewno magazynu na stacjach Nędza oraz Babice. Oględziny Stanicy i Paproci też nie wskazują, aby,- przynajmniej w czasach powojennych, takie magazyny istniały. Musiały bu pozostać jakieś ślady na przyległej ścianie budynku stacji, a one wyglądają na oryginalna elewację.
Wniosek dla modelarzy jest taki, że o ile budynki dworcowe można sobie wykonać według tego samego rysunku i będzie do większości stacji pasowało, o tyle dla „powojennych” makiet magazyn trzeba sobie „dorobić” samemu opierając się na istniejącej dokumentacji fotograficznej i własnych pomiarach, zależnie od stacji, na której stał.
No i na koniec pozostały toalety.
Do dziś zachowały się resztki toalety w Nieborowicach (pruski mur z murowaną dobudówką) i należy przyjąć, że była to kiedyś toaleta standardowa. Świadczą o tym bardzo stare fotografie stacji w Pilchowicach i Bojkowie Górnym Wąskotorowym. Na stacji Nędza stoi murowana ubikacja, i z jej „architektury” wynika, że są to lata sześćdziesiąte.
Nędza Wąsk. Ubikacja stacyjna. 2011r (zdjęcia moje)
Na niektórych zdjęciach stacji Stanice widać kawałek podobnego do nieborowickiego budynku z pruskiego muru, stojącego na „swoim miejscu”. Przerobiono go później na budynek gospodarczy, a była to prawdopodobnie stacyjny szalecik.
Pozostały by parowozownie i budynki warsztatowe, ale nie spotkałem się nigdzie z żadnymi rysunkami tych obiektów a istniejąca dokumentacja fotograficzna jest nad wyraz skąpa. Może Koledzy Wąskotorowcy czymś dysponują?
Pozdrowienia
Hamulcowy, Michał Affanasowicz
Ostatnio modyfikowane przez moderatora:
