Grafikon - program do tworzenia rozkładu jazdy na makiecie

[ciekma]

Kiedyś rozkłady jazdy tworzyło się żmudnie rysując na papierze wykresy położenia pociągów x(t), obecnie zawodowcy używają specjalistycznych programów, najpierw był to program WYKRES w systemie DOS, teraz to cały pakiet bazodanowy współpracujących ze sobą aplikacji takich jak KWR, OT, ESR oraz usługi zamówieniowo-fakturujące. Obsługa tego wszystkiego jest dosyć skomplikowana i nie jest to ogólnodostępne.

Dlatego dla potrzeb imprez z makietami modułowymi powstały uproszczone programiki mające z grubsza funkcjonalność profesjonalnych programów,
czyli umożliwiające:

1. konstrukcję wykresu ruchu,

• uproszczone obliczenia trakcyjne

• edycję służbowego rozkładu jazdy

• automatyzacja tworzenia dokumentacji

Jednym z programów, który używam i jestem z niego zadowolony, to czeski program GRAFIKON, nazwa pochodzi od "Grafikon vlakové dopravy", w skrócie GVD, czyli po polsku właśnie "Wykres Ruchu Pociągów".
Program powstał na licencji GPL więc można go za darmo ściągnąć ze strony:
http://jub.parostroj.net/grafikon/
Aby program działał, należy zainstalować Java Runtime Environment JRE v6: http://www.java.com/en/download/manual.jsp
Po rozpakowaniu, program uruchamia się poprzez plik grafikon-gui.jar,
można też na próbę uruchomić go on-line klikając na link: http://jub.parostroj.net/grafikon/launch.php
(oczywiście tylko gdy zainstalowana jest Java).
Dzięki użyciu Javy program działa na różnych systemach operacyjnych, ja używałem w Windowsach i Linux Ubuntu.

Opis po słowacku jest na tej stronie:
http://www.railnet.sk/view.php?cisloclanku=2009090003
ale dzięki pracy włożonej przez Marcina Misia, program działa również w polskiej wersji językowej i posiada polski schemat nazewnictwa pociągów (używany w III i IV epoce).
Dlatego uznałem że warto zrobić polską instrukcję, która będzie w tym wątku poniżej.

 

[Misiek]

Tak, jasne, kop leżącego, znowu wszystko na mnie 8)

 

[ciekma]

Grafikon - instrukcja

Poniższa instrukcja powstała w oparciu o istniejący już rozkład dla spotkania opisywanego w tym wątku: viewtopic.php?f=10&t=5279
Plik z rozkładem, do otwarcia w programie Grafikon, jest tu:
http://layer.uci.agh.edu.pl/~mczapkie/T ... Cfinal.gtm
Inny przykład, łatwiejszy do ogarnięcia bo tylko jedna linia, to rozkład na wystawę w Rybniku 2009:
http://layer.uci.agh.edu.pl/~mczapkie/T ... urnusy.gtm

Jeżeli tworzymy nowy rozkład jazdy, pojawia się okienko w którym definiuje się wielkość (domyślnie H0), mnożnik czasu modelarskiego (domyślnie 4x) oraz szablon nazw pociągów.
Szablon nazw pociągów wybieramy Polski, można edytować i dodawać nowe typy pociągów później.
Jeżeli potrzebujemy jakiś nietypowy (inny niż 4...6x) mnożnik czasu modelarskiego, np. 1x dla czasu rzeczywistego, to da się to wpisać wprost z klawiatury.
Ale program oblicza czasy jazdy z dokładnością do jednej minuty, co przy czasie rzeczywistym i odległościach między stacjami rzędu 10-20m nie daje dobrych efektów - ale o tym jest inny wątek:
viewtopic.php?f=1&t=3170

Następnie trzeba przejść do ostatniej zakładki Układ makiety:

i zdefiniować sieć kolejową - stacje (lub inne posterunki) oraz połączenia między nimi.
Dla każdej stacji definiuje się tory - nazwy, długości, czy jest peron (tymi D2 i D3 się nie przejmować bo to czechosłowackie osobliwości)
Dla każdego odcinka definiuje się długość, ilu torowy i jaką ma Vmax.

Następnie przechodzimy do pierwszej, najważniejszej zakładki Pociągi, klikamy w okno prawym klawiszem myszy i z menu kontekstowego wybieramy "edycja tras", można stworzyć nową trasę czyli zdefiniować od której do której stacji ma być wyświetlany wykres.


Wygląd wykresu można wzbogacać o dodatkowe szczegóły - linie dla poszczególnych torów, minuty przyjazdów i odjazdów itp:


Jeśli jest kilka tras zdefiniowanych, można się między ich widokami przełączać.
Klikając na wykres pociągu w oknie wykresu ruchu lub w oknie listy pociągów mamy możliwość edycji istniejącego pociągu.

Edycja rozkładu jazdy pociągu sprowadza się do zmiany czasu odjazdu albo zmiany czasów postoju, ewentualnie zmiany parametrów pociągu (np. Vmax).
Czas jazdy pociągu między stacjami obliczany jest automatycznie, z uwzględnieniem czasu na hamowanie i przyspieszanie - oczywiście w bardzo uproszczony sposób, aczkolwiek są opcje do urealnienia tego - nie praktykowałem, biorę defaultowe wartości tabeli obciążeń.

Klawisz "Nowy" służy jak się można domyśleć stworzeniu nowego pociągu:

należy zdefiniować typ, trakcję (z tego automatycznie wynika oznaczenie literowe) oraz numer pociągu - parzysty lub nieparzysty zależnie od kierunku, dwie ostatnie cyfry na PKP oznaczają też typ, opisane to było w wątku:
viewtopic.php?f=23&t=4024&p=56069
Obligatoryjnie należy też wybrać stację początkową i końcową, wpisać Vmax oraz czas odjazdu z pierwszej stacji.
Reszta zostanie automagicznie obliczona, biorąc z rubryki postój taki sam czas postoju dla wszystkich stacji i posterunków, potem przy edycji pociągu można wpisać indywidualnie inne wartości. Jak się nie wpisze to bez postoju.

Po stworzeniu pociągu pojawia się okno edycji pociągu (wybrany pociąg jest pokazywany na wykresie na zielono), gdzie pojawiły się błędy, wynikające z konfliktów z istniejącymi już pociągami:

Listę wszystkich ewentualnych błędów można też obejrzeć w raporcie Okna->Błędy w rozkładzie jazdy.
Trzeba te błędy usunąć poprzez manipulację czasem odjazdu i postoju tego lub innych pociągów oraz zmieniając tory stacyjne na które przyjmowane są pociągi.
Na początek opóźniłem odjazd o 5 minut oraz zmieniłem tor, co usunęło 3 błędy,
ale powstał nowy konflikt z towarowym:

Nowy błąd można usunąć opóźniając odjazd towarowego z Bartoszowa, ale to może implikować inne błędy.
Stąd morał taki, że najpierw trzeba definiować pociągi najwyższej kategorii, a potem mniej ważne.

Gdy rozkład jazdy jest gotowy, można przejść do definicji obiegów lokomotyw, obiegów składów pasażerskich oraz turnusów pracy maszynistów, ale o tym później.

 

[Misiek]

Re: Grafikon - instrukcja

Stąd morał taki, że najpierw trzeba definiować pociągi najwyższej kategorii, a potem mniej ważne.

Co też czyni się zgodnie z odpowiednią instrukcją, numeru nie podam bez uprzedniego siegnięcia do biblioteczki.

 

[ciekma]

W uzupełnieniu do poprzedniej części zwrócę uwagę, że wpisanie dla ekspresu 20-minutowego postoju na stacji Świerków Miasto:
download/file.php?id=19333&mode=view/7-errorsresolve.png
miało na celu nie tylko usunięcie konfliktów, ale też wymianę lokomotyw na przejściowej stacji granicznej.
Te 20 minut czasu modelarskiego w tym przypadku jest skrócone 5x, dla wygody rzeczywisty czas jest podany w sąsiedniej kolumnie.
Przypominam, że skrócony czas modelarski to jedynie kosmetyczny zabieg maskujący skrócone odległości między stacjami, ruch pociągowy i manewrowy w żadnym przypadku nie jest przyspieszony tylko zgodny z pierwowzorem. Ale te 4 minuty na podmianę lokomotyw powinny starczyć, bo w modelach nie trzeba robić próby hamulców


Gdy wykres ruchu jest już gotowy i bezbłędny, trzeba jeszcze przydzielić poszczególnym pociągom lokomotywy, składy i maszynistów.
Służą do tego 3 zakładki.


W dolnym okienku wykres, wygodnie jest go (menu prawego klawisza myszy) ścieśnić,
na zielono wyświetlony poprzednio edytowany pociąg.
W górnym oknie po lewej tworzy się i wybiera nazwy obiegów (wybrany jest wyświetlany na wykresie na czerwono),
po środku są wylistowane pociągi bez przydzielonych obiegów (na wykresie na czarno),
po prawej pociągi należące do wybranego obiegu
(jest możliwość zdefiniowania od której do której stacji ma być zdefiniowany ten obieg, w praktyce chodzi o podmiany lokomotyw na stacjach pośrednich).
Strzałki >> i << służą do przypisania/usunięcia pociągu do/z obiegu, strzałki góra/dół służą do porządkowania chronologicznego pociągów (w przeciwnym razie pojawi się komunikat błędu "problem z czasem").
Oczywiście obiegi muszą być domknięte i spójne - nie może lokomotywa zostać na jednej stacji, a być dla następnego pociągu potrzebna na innej.
Domknąć można poprzez wpisanie do rozkładu przejazdu lokomotywy luzem.

Analogicznie przypisywane są obiegi składów pasażerskich:

Można też wpisywać uwagi odnośnie np. wagonów bezpośrednich - są one potem drukowane w karcie obiegu składu.

Ostatnia rzecz i najważniejsza (bo najważniejszy jest człowiek) to zdefiniowanie turnusów maszynistów:

Tu trzeba trochę nagłówkować aby każdy miał pracę przez cały czas trwania sesji rozkładowej,
szczególnie gdy brakuje maszynistów - wtedy trzeba stosować tzw. turnus amerykański.
Turnusy maszynistów nie muszą być spójne, ale program ostrzega przed tym co widać na obrazku -
po skończonej służbie w Świerkowie maszynista musi zostawić swoją lokomotywę i wrócić do Tych (na szczęście ma pociąg osobowy aby objąć następny pociąg.
Należy takiego czegoś unikać, aby nie robić zamieszania.

Gdy już wszystko gotowe, można ukoronować dzieło, drukując wykresy i rozkłady jazdy.
Wykres można wyeksportować jako bitmapę PNG lub plik wektorowy SVG (można go odczytać darmowym programem Inkscape, który potrafi to edytować i zapisać jako PDF).
Ponadto w menu Tworzenie plików można wygenerować pliki HTML z tabelkami rozkładów stacyjnych, rozkładów służbowych dla maszynistów, kart obiegu składów, kartek obiegu lokomotyw itp:

Pliki te można później otworzyć w przeglądarce www i wydrukować,
tu są przykłady dla wystawy Rybnik2009:
http://layer.uci.agh.edu.pl/~mczapkie/T ... 2009/html/

 

[Dejww]

Jak można zaktualizować grafikona do wersji 2.1.4 ??? Ja mam 2.1.0 i nie mam zakładki " Tworzenie plików".

 

[Artur]

Wersja 2.1.1 Trochę się różni od poprzednich dodatkowo ma wiele nowych funkcji jak np eksport do plików xml.
Powiedz dokładnie co chcesz zrobić?

 

[Artur]

Aktualny link do programu wersja 2.1.1 https://github.com/jub77/grafikon/releases