• Ten serwis używa "ciasteczek" (cookies). Korzystając z niego, wyrażasz zgodę na użycie plików cookies. Learn more.
  • Szanowny Użytkowniku, serwisy w domenie modelarstwo.info wykorzystują pliki cookie by ułatwić korzystanie z naszych serwisów. Jeśli nie chcesz, by pliki cookies były zapisywane na Twoim dysku zmień ustawienia swojej przeglądarki.

Wagony sypialne polskiej budowy po 1945 roku

A

AJ

Gość
#1
Wagony takie dzięki Wolfikowi zagościły już poniekąd na forum
Wagony restauracyjne na PKP (konstrukcje sprzed 1945 roku)..
Ja chciałbym spróbować tym razem zająć się wagonem sypialnym 14A, dla mnie osobiście bodaj najładniejszym wagonem jaki opuścił bramy polskich fabryk. Z osobistych skojarzeń, był to również wagon, z którego chyba najłatwiej było wysiąść z czarnymi paznokciami, bo też był to bodaj jedyny typ konstrukcyjny wyposażony w drzwi do przedziałów otwierane na zawiasach a nie suwane jak we wszystkich pozostałych konstrukcjach.
Dokumentację opracowało Centralne Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Taboru Kolejowego w Poznaniu, a prototypowy egzemplarz zbudowano w 1954 roku w Zakładach H. Cegielskiego.
Wnętrze wagonu podzielono na dziesięć przedziałów sypialnych, przedział konwojenta, dwa przedziały ustępowe na jednym końcu wagonu oraz przedziału ogrzewczego z drugiego końca. Całość łączył korytarz boczny i dwa przedsionki wejściowe.
Wagon wyposażono w indywidualne ogrzewanie za pomocą kotła ogrzewczego, z którego woda tłoczona była do instalacji ogrzewczej i nagrzewnicy wodnej za pomocą dwóch pomp elektrycznych. Ogrzane powietrze było tłoczone wentylatorem kanałami powietrznymi do przedziałów, a wentylacja była wymuszona nawiewna To kolejne rozwiązanie wyróżniające tą konstrukcję. W związku z tym nie znajdziemy na dachu wywietrzników, natomiast duże żaluzje znajdowały się nad przedsionkami wejściowymi oraz mniejsze wywiewki na ścianach bocznych pomiędzy oknami.
Fabrycznie do zasilania instalacji elektrycznej wagony wyposażono w prądnicę prądu stałego typu PW-104a z napędem pasowym o mocy 2x2 kW współpracującą z baterią akumulatorów kwasowych typu WP-50/6 o pojemności 240Ah.
Całość konstrukcji oparto na dwóch wózkach typu „Goerlitz”.

Produkcję seryjną przeniesiono jednak do Wrocławia, do zakładów PaFaWag, gdzie produkowano je w latach 1956 do 1958 i to z tymi zakładami głównie kojarzymy te wagony.
Tu doszedłem chyba do najciekawszej kwestii – czyli ilości wyprodukowanych wagonów. Przeglądając internet zwróciłem uwagę, że nie tylko dla mnie stanowi to problem. Bazując na popularnych (i jedynych mi dostępnych) opracowaniach wysnułem następujące wnioski:

w Charakterystykach Normalnotorowych Wagonów PKP Rakowskiego i Żmijewskiego znajdziemy te wagony oznaczone serią Lbhuxzt z zakresem numerowym od 2700 – 2736 co sugerowało by ilość 37 sztuk. W Normalnotorowych wagonach PKP Janiaka i Kalinkowskigo z 1974 roku są już oznaczone nową serią WLBhxz i zakresem numerycznym 60 51 99 10001 – 015, co daje już tylko piętnaście wagonów, ale wiadomo – naturalne zużycie. Co ciekawe, we wszystkich publikacjach (łącznie z Katalogiem wagonów osobowych z 1974 roku) wykazywane są nasze wagony jako wyłącznie klasy drugiej, co kłóci się choćby ze znanymi zdjęciami. Rozwiązanie zagadki kryje się najprawdopodobniej w dwóch innych publikacjach. W książce Od Pafawagu do Bombardiera w tabeli opracowanej przez Pawła Terczyńskiego odnajdujemy chyba właściwą liczbę wyprodukowanych egzemplarzy – 93 sztuki (plus jedna z Cegielskiego, co daje łącznie 94 egzemplarze). Natomiast w artykule Parowóz Ol49-27, cmentarzyk w Katarzynowie i film „POCIĄG” Jerzego Kawalerowicza zamieszczonym w Kolejach małych i dużych Roman Garbacik zamieszcza ciekawą tabelę z wykazem serii i typów wagonów zawartych w albumie Charakterystyka Wagonów Osobowych budowanych po roku 1945, z której dowiadujemy się że nasz wagon zajął również zakres numeryczny 2531 – 2585 przewidziany pierwotnie dla wagonów 13A – czyli na pozór logicznie wpisał się w serię LABhuxz – chociaż konsekwentnie w dalszym ciągu niezgodnie z prawdą jest wykazywany tylko i wyłącznie jako seria Bhuxzt. Przyznam szczerze, że nie umiem znaleźć powodu ukrywania istnienia w części tych wagonów opatrzonych zakresem numerowym 2531 – 85 przedziałów pierwszej klasy i podziału wagonów na dwa zakresy numerowe. O ile miało to sens właśnie w związku z nadaniem prawidłowej serii, to czemu jednocześnie podawaną błędną (niepełną) klasę wagonów? Równie ciekawe jest to, czy oznaczając te wagony nową serią i dwunastocyfrowym numerem konsekwentnie pozostawiono „dwuklasowcom” odrębną numerację z zakresu wagonów 13A, czy też faktycznie do tej pory przetrwało już tylko piętnaście wagonów drugiej klasy. Na te pytania niestety nie znam odpowiedzi.

Zagadkowa wydaje się także rozbieżność ilości wagonów. Jak już wspomniałem z opracowań wychodzą 94 sztuki, natomiast z zakresów numerowych 92 egzemplarze. Gdzie tkwi błąd? Liczę że uda się to wyjaśnić :).
Pewne jest natomiast to, że w związku z napływem nowych konstrukcji i starzeniem się „fartuchowców” w 1974 roku wycofano je z eksploatacji handlowej i przeznaczono na wagony akcji socjalnej dla pracowników PKP.

Żeby nie zanudzać teraz dzięki zasobom internetowym parę widoków omawianego wagonu. Na początek końcowy etap budowy w Pafawagu:

374276_277795205615655_156841394377704_759599_406569085_n.jpg 377009_277795118948997_156841394377704_759598_320819758_n.jpg
Zdjęcia ze strony https://www.facebook.com/MuzeumKolejnictwawWarszawie/photos_stream?ref=page_internal

Teraz wszystkim znana gwiazda filmowa w kilku ujęciach

1-F-375-115-1500x.jpg 1-F-375-186-1500x.jpg 1-F-375-256-1500x.jpg 1-F-375-280-1500x.jpg 1-F-375-444-1500x.jpg

Wnętrze przedziału pierwszej klasy

1-F-375-6-1500x.jpg 1-F-375-9-1500x.jpg 1-F-375-12-1500x.jpg 1-F-375-18-1500x.jpg 1-F-375-94-1500x.jpg
 
OP
OP
A

AJ

Gość
#2
Wnętrze przedziału drugiej klasy

1-F-375-16-1500x.jpg 1-F-375-58-1500x.jpg 1-F-375-92-1500x.jpg

Przedział konwojenta

1-F-375-13-1500x.jpg 1-F-375-42-1500x.jpg

Na koniec korytarz

1-F-375-4-1500x.jpg 1-F-375-34-1500x.jpg 1-F-375-35-1500x.jpg 1-F-375-52-1500x.jpg 1-F-375-315-1500x.jpg

Na zakończenie jeszcze widok wagonu w czwartej epoce

1-F-381-99-1500x.jpg

Te wszystkie chromowane uchwyty i poręcze, siatkowe bagażniki, termometr w drzwiach przedziału - dla mnie klasa sama w sobie.
Wszystkie powyższe zdjęcia pochodzą z Fototeki Filmoteki Narodowej ze strony http://fototeka.fn.org.pl/ i dotyczą filmu Pociąg Jerzego Kawalerowicza z wyjątkiem ostatniego które pochodzi z filmu Jak to się robi Andrzeja Kondratiuka
 
Ostatnio modyfikowane przez moderatora:
OP
OP
A

AJ

Gość
#3
Już zupełnie na koniec kilka wagonów, które udało mi się spotkać osobiście

Untitled-3899.JPG


wagon Akcji Socjalnej DOKP Poznań w Gdyni Stoczni

Clipboard01.jpg


Puck, niestety tylko w roli bohatera drugiego planu

Clipboard02.jpg


W 1995 roku w Szczecinie w składzie pociągu

Untitled-2974.JPG

Na stacji Lębork

Clipboard03.jpg


I taki bardziej "dowód życia" niż zdjęcie, mini wczasy wagonowe w centrum Gdyni.
 

kilanziom

Znany użytkownik
Reakcje
827 9 0
#5
Ja też jestem wielkim miłośnikiem dizajnu nadwozia wagonów sypialnych typu 14A i pochodnych salonowych. Był to bodaj jedyny na tle znormalizowanych wagonów rodziny 1A wyłom, gdzie zaprojektowano unikatowe i autorsko opracowane nadwozie - nawiasem mówiąc czytelnie nawiązujące do najnowocześniejszych przedwojennych wagonów kolei DRG rodziny 38/39.

Od około 2006 roku śledziłem zachowane wagony tej rodziny, a ku mojemu zdziwieniu zachowało się ich całkiem dużo. Niestety od tamtej pory (zwłaszcza po 2009 roku) kilka z nich już 'poszło' pod palnik.

Z moich spotkań:

nr_nieznany_14A_6.06.2009_Hel_I.jpg nr_nieznany_14A_6.06.2009_Hel_II.jpg
Nierozpoznany 14A / Hel / 6.06.2009

a.jpg
Spalony wrak 14A / Puck / 26.07.2008

I kilka zdjeć kolegi Łukasza Z, który pozwolił mi się nimi posługiwać i mam nadzieję, że nie obrazi się za fakt ich przywołania:

5722.jpg
Nierozpoznany 14A / Kołobrzeg / 8.03.2008 fot. Lukasy

DSC_0558.jpg
X0a 503908 / Stargard Szczeciński / 21.03.2011 fot. Lukasy

Był też drugi wagon z Kołobrzegu, który złapał swego czasu kolega, z którym niestety straciłem kontakt i nie udało mi się go odzyskać. Nazywał się Głowawojtas,

DSC01149.jpg DSC01156.jpg
Nierozpoznany 14A / Kołobrzeg / 3.07.2011 fot. Głowawojtas

Do tego dodać można wagony salonowe na bazie 14A (o ile dobrze pamiętam opisywane jako 31A i 32A),

SAL.jpg
61 51 89-10 002-2 As / Skierniewice / 17.01.2010

chab.jpg
07 Ashx / Chabówka / 10.10.2009

07.jpg
07 Ashx / Wolsztyn / 1.05.2010

Kolejne egzemplarze przed 2008 rokiem istniały także w Zajączkowie Tczewskim i Szczawnie Zdroju, ale niestety zostały pocięte na złom. Zdjęciem egzemplarza na stacji Jabłonowo-Pomorskie w 1993 roku podzielił się także Pan Sławomir Kuniszewski,

http://wgk.cal.pl/details.php?image_id=16220

Co do samych 14A, zauważyłem pewien ciekawy niuans - mianowicie były niezwykle długo eksploatowane planowo i to w czasach, w których reszta wagonów budowanych w latach 40-ych i 50-ych już powoli zanikała (zwłaszcza wagony ze stałą obsługą konduktorską). Swego czasu śledząc rozmaite zagraniczne galerie dopatrzyłem się powtarzającego się na wielu zdjęciach wagonu 14A w składzie nocnego poc E314/E315 "Gedania" (Gdynia-Berlin) w okresie 1978-1982),

http://www.zelpage.cz/show.php?image=db328
01.065 / Eberswalde / 8.07.1979 / fot. Drahos Svestka

http://www.zelpage.cz/show.php?image=db518
01.518 / Eberswalde / 27.04.1979 / fot. Drahos Svestka

http://www.gerdboehmer-berlinereise...79-07/19790606-790628-06-DR-01-2065-E-315.jpg
01.2065 / Berlin-Lichtenberg / 6.06.1979 / fot. Gerd Boehmer

http://www.gerdboehmer-berlinereise...9-11/1979oooo-831418-DR-01-0504-D-717-(S).jpg
Widok z pokładu E 314 "Gedania" na 01.0504 (i pięknie widoczny na przedzie 14A) / 1979 / fot. Gerd Boehmer

http://www.gerdboehmer-berlinereise...79-09/19790906-791048-51-DR-01-1511-E-315.jpg
http://www.gerdboehmer-berlinereise...-09/19790906-791049-53-DR-01-1511-Lrz-315.jpg
01.1511 / Berlin-Lichtenberg / 5.09.1979 / fot. Gerd Boehmer

http://www.gerdboehmer-berlinereise...79-09/19790929-791313-49-DR-01-1512-E-315.jpg
http://www.gerdboehmer-berlinereise...ien/1979-09/19790929-791315-55-DR-01-1512.jpg
01.1512 / Berlin-Lichtenberg / 29.09.1979 / fot. Gerd Boehmer

http://www.gerdboehmer-berlinereise...lerien/1979-02/19790409-790212-41-PKP-Bme.jpg
Dwie kuszety rodziny 110A i ledwo widoczny sypialny 14A / Berlin-Lichtenberg / 9.04.1979 / fot. Gerd Boehmer

http://www.gerdboehmer-berlinereise.../1978-01/19780000-000126-DR-01-1506-E-315.jpg
http://www.gerdboehmer-berlinereise.../1978-01/19780000-000125-DR-01-1506-E-315.jpg
01.1506 / Berlin-Lichtenberg / zima 1978 / fot. Gerd Boehmer

Zdjęć jest więcej, ale nie miałem już czasu dalej kopać. Na uwagę zasługuje fakt, iż na wielu z nich 14A jest w zasadzie jedynym 'starociem' na tle igreków w składzie E 'Gedania'.

Niedawno ukazało się też bardzo przyjemne zdjęcie EN94-36 w okolicy przystanku Warszawa-Ochota, gdzie na drugim planie ładnie załapały się sypialny 14A i drugi sypialny (zapewne 11A albo 13A)

http://tog-billeder.dk/fotos/polen/rundrejser/Polen april 1977/10 april_warszawa/3264-5-26_EN94-36a og EP05-05 i Warszawa_100477.jpg
EN94-36 / Warszawa-Ochota / 10.04.1977 / fot. Gunnar W. Christensen

*Świetny temat, dzięki za poruszenie Panie Andrzeju - genialne zdjęcia!

Serdecznie pozdrawiam, Piotr Kilanowski aka kilanziom.
 

Jarząbek

Znany użytkownik
Reakcje
1.581 73 0
#6
To teraz ja dorzucę jeszcze taki drobiazg...
W latach siedemdziesiątych kilkakrotnie widywałem na bocznym torze stacji Szczecin Główny wagon sypialny o skrajni rosyjskiej z oznaczeniami PKP i Wars. Podobno był to "odrzut z eksportu".Niestety nic więcej nie wiem na ten temat i co gorsza nie dysponuję żadnym zdjęciem. :(
 

kilanziom

Znany użytkownik
Reakcje
827 9 0
#7
To teraz ja dorzucę jeszcze taki drobiazg...
W latach siedemdziesiątych kilkakrotnie widywałem na bocznym torze stacji Szczecin Główny wagon sypialny o skrajni rosyjskiej z oznaczeniami PKP i Wars. Podobno był to "odrzut z eksportu".Niestety nic więcej nie wiem na ten temat i co gorsza nie dysponuję żadnym zdjęciem. :(
A nie był to przypadkiem jeden z wyprodukowanych dla Polski w 1956 roku wagonów sypialnych typu Görlitz56 ? Poniżej skan z Katalogu Wagonu Osobowych CZW Ministerstwa Komunikacji (edycja 1974):

65.jpg

Według książki "160 Jahre Waggonbau in Görlitz 1849-2009" autorstwa W. Theuricha powstało ich 6 szt - potwierdza to "Charakterystyka wagonów osobowych budowanych po 1945 roku" (wydanie 1960) CZW Ministerstwa Komunikacji. Theurich podaje rok budowy 1957.

Wspominam, że jeden egzemplarz tej rodziny przebudowany na socjalny można było uświadczyć jeszcze około 1994 roku w Poznaniu.

Analogiczne wagony wg zbliżonego projektu zakłady w Görlitz budowały równolegle także dla kolei czechosłowackich i radzieckich. Tych pierwszych powstało 10 szt. w 1956 roku:

http://www.alanbutschek.cz/fotowl/WLA56NDR_01.jpg
http://www.alanbutschek.cz/fotowl/WLA56NDR_04.jpg
 

Andrzej Harassek

Moderator For Prawdziwa Kolej Koleje Innych Krajów
Zespół forum
Donator forum
Reakcje
11.290 459 29
#9
Ja chciałbym spróbować tym razem zająć się wagonem sypialnym 14A, dla mnie osobiście bodaj najładniejszym wagonem jaki opuścił bramy polskich fabryk. Z osobistych skojarzeń, był to również wagon, z którego chyba najłatwiej było wysiąść z czarnymi paznokciami, bo też był to bodaj jedyny typ konstrukcyjny wyposażony w drzwi do przedziałów otwierane na zawiasach a nie suwane jak we wszystkich pozostałych konstrukcjach.
Ja sam nie pamiętam żadnych wagonów sypialnych z odsuwanymi drzwiami do przedziałów, choć parę razy jako dzieciak sypialnym w na przełomie lat 50. i 60. XX wieku jechałem - ale może wszystkie były tego typu. Na pewno wszystkie późniejsze konstrukcje (NRD-owskie i jugosłowiańskie) miały drzwi na zawiasach, a nie odsuwane.

A tu kilka moich fotek omawianych wagonów.

Stacja Czeremcha, druga połowa lat 1980-tych. Wagon odstawiony, ale dziś nie potrafię powiedzieć, czy był jeszcze przeznaczony do dalszego ruchu jako socjalny lub roboczy (np. w pociągu ratunkowym).

forum 1.jpg


Słynna salonka z Chabówki w roku 1993.

forum 2.jpg
forum 3.jpg


A tu ta sama salonka w Warszawie w składzie pociągu specjalnego "Pełną parą do Europy" 26.05.2004 r.

forum 4.jpg
forum 5.jpg
forum 6.jpg
 

Bodek

Aktywny użytkownik
Reakcje
473 4 0
#10
Andrzej - wielkie brawa za podjęcie tematu. Kilanowi też dziękuję za nietuzinkowe wykopaliska.

Jeśli chodzi o Görlitz56, to pamiętam że w latach 80 taki wagon stał na jednym z bocznych torów stacji Bytów, gdzie służył jako TG biura geodezji kolejowej (nie pamiętam dokładnej nazwy tej jednostki). Stał tuż przy wiadukcie drogowym przebiegającym nad stacją, dzięki czemu był dobrze widoczny. Jako dzieciaka będącego w Bytowie ze 2 razy w roku przejazdem przez około godzinę, zawsze bardzo mnie ten wagon intrygował. Niestety w latach 90 już go tam nie widziałem.
 
OP
OP
A

AJ

Gość
#11
Jeśli chodzi o Görlitz56
Te wagony już zagościły kiedyś na forum:
WARS - zdjęcia z archiwum

A ja spotkałem taki wagon właśnie w latach dziewięćdziesiątych (oczywiście też w Bytowie ;)), jednak "ten mój" był we władaniu Wagonowni Pozaklasowej w Słupsku i służył wraz z dwoma wagonami towarowymi bodaj jako zestaw do naprawy wag - ale tego to już nie jestem pewny.

Untitled-5.JPG


Już niejako tradycyjnie jeszcze coś z Filmoteki Narodowej

1-F-1912-267-1500x.jpg


Oraz na zakończenie nie byłbym sobą gdyby nie znalazł się fragment z ówczesnej prasy - dlaczego te wagony znalazły się na PKP ;)

1957.05.01 nr 102.jpg
 
OP
OP
A

AJ

Gość
#12
Ja sam nie pamiętam żadnych wagonów sypialnych z odsuwanymi drzwiami do przedziałów, choć parę razy jako dzieciak sypialnym w na przełomie lat 50. i 60. XX wieku jechałem - ale może wszystkie były tego typu. Na pewno wszystkie późniejsze konstrukcje (NRD-owskie i jugosłowiańskie) miały drzwi na zawiasach, a nie odsuwane.
Oczywiście Andrzeju masz rację - tak to jest jak człowiek sobie coś wkręci. Suwanki były faktycznie chyba w kuszetkach.
 

gemol

Aktywny użytkownik
Reakcje
136 13 0
#13
Zasady numeracji wagonów normalnotorowych PKP z 1980 r. podają dwa zakresy numerów dla 14A: 65-10 500 do 517 WLABhxzt /3 przedziały 1 kl. i 7 -2 kl./ oraz 70-10 002 do 015 WLBhxzt /10 przedziałów 2 kl./. Przyjmując te dane za rzetelne wychodzi, że na początku lat 80. w ewidencji były 32 sztuki.
 

Andrzej Harassek

Moderator For Prawdziwa Kolej Koleje Innych Krajów
Zespół forum
Donator forum
Reakcje
11.290 459 29
#15
A ja nawet nim wtedy jechałem nocą z Warszawy na tę imprezę w Chabówce. Faktycznie, fajnie wyglądał w tym kolorze, ale pytanie, czy w normalnej eksploatacji kiedykolwiek tak był malowany? Bo w 1993 roku miał już status zachowanego zabytku.
 

Andrzej Harassek

Moderator For Prawdziwa Kolej Koleje Innych Krajów
Zespół forum
Donator forum
Reakcje
11.290 459 29
#16
Znalazłem jeszcze jedno zdjęcie z Czeremchy z lat 1980-tych. Najwyraźniej stały tam wtedy dwa wagony, ten miał jeszcze opisy jako salon i wygląda na to, że był w ruchu. Tu widać, jak zmieniono prądnicę: po prostu wymieniono wózki na 4anc. Przypuszczam, że podobnie było z tym białym wagonem.

img130.jpg
 
OP
OP
A

AJ

Gość
#18
Tu widać, jak zmieniono prądnicę: po prostu wymieniono wózki na 4anc. Przypuszczam, że podobnie było z tym białym wagonem.
Praktyczny sposób ;). W wielu wypadkach zakładano pewnie jednak nową prądnicę na oryginalne wózki, mnie natomiast chodziło o potrzebę powiększenia wykroju w osłonach bocznych podwozia. W wagonie "białym" widać jak to zrobiono dla samej prądnicy (wyraźna różnica przy obu wózkach), W salonowym z kolei oba wykroje są znacznie powiększone pod nowe wózki, tak samo zresztą jak w tym z Chojny.
 
OP
OP
A

AJ

Gość
#19
Wagon w składzie pociągu opuszczającego Tarnowskie Góry a zmierzającego w kierunku Śląska, zastanawia wyjątkowo skromny opis w pasie nadokiennym. Podobno rok 1967.

Clipboard01.jpg

W tle za nim chyba czteroosiowy boczniak.
[DOUBLEPOST=1442160892,1442160225][/DOUBLEPOST]Tak jeszcze przy okazji się spytam. Do czego służyło pięć świateł na ścianie czołowej wagonu? To że dołożono do mobilnych wagonów wczasowych (inaczej - socjalnych) światła białe sygnału Tb2 jeszcze ogarniam, ale to piąte? Pewnie znowu wyjdę na ignoranta, ale co tam ;).

5722.jpg
Untitled-3899.JPG
 

Andrzej Harassek

Moderator For Prawdziwa Kolej Koleje Innych Krajów
Zespół forum
Donator forum
Reakcje
11.290 459 29
#20
zastanawia wyjątkowo skromny opis w pasie nadokiennym
Już chciałem napisać, że może to wagon komunikacji krajowej, nigdy nie jeżdżący za granicę, ale mam zdjęcie wagonu z takim samym krótkim napisem zrobione w Pradze. Co ciekawe, na powyższym zdjęciu widać dwie dwójki na końcach i jedynkę w środku, natomiast ten w Pradze ma tylko dwójki na końcach. Potwierdza to chyba istnienie dwóch odmian tego wagonu: tylko 2 klasy (zgodnie z opisem w "Katalogu wagonów osobowych") i mieszanego (środkowe przedziały 1 kl.).
Albo tylko jego pudło jako kanciapa manewrowych lub magazyn.
Do czego służyło pięć świateł na ścianie czołowej wagonu? To że dołożono do mobilnych wagonów wczasowych (inaczej - socjalnych) światła białe sygnału Tb2 jeszcze ogarniam, ale to piąte?
Dodatkowe dwa światła białe to pewnie lampy stosowane jako sygnał Pc 4 "Oznaczenie czoła pociągu jadącego wagonami naprzód". Taki sygnał był (i chyba wciąż jest) stosowany w pociągach roboczych, ratunkowych itp. Sygnał Tb 2 to światło niebieskie. Może być jedno lub dwa.
 

Podobne wątki