Stacja Majdan jest główną stacją wąskotorowej bieszczadzkiej kolejki leśnej, biegnącej od zachodniej granicy Bieszczadów (z Nowego Łupkowa i Rzepedzi) i przez Cisną, jeden z bieszczadzkich centrów turystycznych, docierającą aż do rezerwatu Moczarne na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego. W XIX wieku na stacji Majdan istniał tylko plac przeładunkowy do drewna, potem powstał tartak parowy i mała osada. Dziś osada Majdan liczy ok. 70 mieszkańców.
Trochę historii
Historia budowy dotyczy tej linii wąskotorowej, na której leży stacja Majdan - nie należy bowiem zapominać, że w Bieszczadach funkcjonowało w różnym czasie wiele niezależnych kolejek wąskotorowych, np. z Ustrzyk Górnych przez Tarnawę do Sokolików Górskich czy też kolejki majątków Beniowa, Dydiowa i Łokieć.
Po wybudowaniu normalnotorowej linii kolejowej Przemyśl-Zagórz-Łupków, powstał pomysł budowy 26-kilometrowego odgałęzienia z Nowego Łupkowa do Cisnej, celem eksploatacji bieszczadzkiego surowca drzewnego. Projekt ten spotkał się ze sprzeciwem parlamentu węgierskiego, obawiającego się wzrostu austriackiej dominacji na tym terenie. Pod presją prywatnych firm handlowych zgodzono się jednak na kompromis, polegający na budowie na tej trasie kolei wąskotorowej. Prace budowlane, trwające 5 lat (trudny teren, kręty przebieg kolejki), zakończono w 1895 roku oddaniem do użytku odcinka Łupków-Majdan.
Podczas II wojny światowej zniszczeniu uległy tory, nasypy i mosty (wcześniej Niemcy przekuli rozstaw z 760 mm na obecny 750 mm). Podczas powojennej odbudowy, już pod skrzydłami państwowego Zarządu Inwestycji Leśnych, częściowo przebudowano dawny prywatny odcinek Rzepedź-Mików oraz dobudowano nowy z Mikowa do Smolnika, łącząc go z "główną linią" Nowy Łupków-Cisna. Ze względu na warunki terenowe, w Smolniku powstała stacja trójkątna. Przebudowano również odcinek Cisna-Kalnica (dawniej prywatny), prowadząc go po nowym śladzie. Tory dotarły do Wetliny i dalej do Moczarnego. Cała trasa liczyła 73 km i stała się najdłuższą kolejną leśną w Polsce.
http://img228.imageshack.us/img228/6646/rj1979ua1.jpg
Rozkład jazdy na odcinku Nowy Łupków-Majdan z 1979 roku.
W schyłkowej fazie komunizmu, ze względów ekonomicznych zaczęto zamykać poszczególne odcinki; najpierw w latach 80-tych odcinek Wetlina-Moczarne, później już po upadku komuny odcinki Dołżyca-Wetlina, Rzepedź-Smolnik i Nowy Łupków-Balnica. W 1991 roku parowozy Kp4 i Px48 przekazano do konserwacji do Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie, skąd już nie powróciły. Po kilku latach zastoju, dzięki uporowi władz lokalnych utworzono Fundację Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej, która w 1997 roku uruchomiła pierwsze przewozy turystyczne.
Stan obecny
Zarządzaniem Bieszczadzką Kolejką Leśną zajmuje się Fundacja BKL, która na trasie Wola Michowa-Przysłup prowadzi sezonowy ruch turystyczny. Pociąg zatrzymuje się na stacjach (jadąc z zachodu na wschód): Wola Michowa, Balnica, Majdan, Cisna, Przysłup, z pominięciem stacji Maniów, Solinka, Żubracze i Dołżyca. Kolejka kursuje od 1 V do 30 IX; rozkład jazdy dostępny jest w internecie. W ciepłe dni na szlak wyprawiane są wagony "letniaki" przerobione z dwuosiowych wagonów towarowych; w dni deszczowe - kryte wagony osobowe. Sprzedaż biletów odbywa się na stacji Majdan oraz u kierownika pociągu, ale w sezonie letnim i w słoneczne dni nabycie biletu bezpośrednio w pociągu jest często niemożliwe z braku miejsc.
Opis stacji Majdan
Stacja Majdan, nazywana również Cisna-Majdan, jest główną stacją kolejki. Tutaj znajduje się jedyna czynna lokomotywownia z warsztatami, skansen kolejki, muzeum (izba pamięci) i siedziba Fundacji BKL. Słupki kilometrażowe wskazują, że stacja leży na 36 kilometrze - zatem linii "liczonej" od Rzepedzi, a nie jak przed wojną od Łupkowa.
Najważniejsze zabudowania stacyjne to:
- budynek stacji - obecnie udostępniany turystom tylko w części (szalet)
- budynek magazynu - obecnie punkt informacji, sprzedaży pocztówek ze zdjęciami kolejki oraz muzeum (izba pamięci)
- dwustanowiskowa lokomotywownia z warsztatami
- drezyniarnia
- wiata chroniąca część taboru ekspozycyjnego.
Większość taboru wystawiona jest "pod chmurką", ale jest on cyklicznie konserwowany. Na stacji znajduje się dużo miejsc parkingowych (płatnych). Cały teren stacji jest ogrodzony i zamykany około pół godziny po przyjeździe ostatniego pociągu.
Układ torowy
http://img99.imageshack.us/img99/2851/utmajdanac6.jpg
Układ torowy pokazuje powyższy uproszczony rysunek (bez skali). Numeracja rozjazdów według ich oznaczenia w terenie, b/ozn = brak oznaczenia. Rysunek zgodny z kierunkami geograficznymi; na zachód do Balnicy (kierunek Nowy Łupków/Rzepedź), na wschód do Cisnej (kierunek Wetlina).
Zdjęcia
http://img140.imageshack.us/img140/4117/1mwidokogtc1.jpg
Zabudowania stacyjne: od lewej: zielony budynek dawnej stacji, budynek muzeum, rampa z platformami do przewozu dłużycy służącymi za miejsce do odpoczynku/konsumpcji (za nimi w dawnym pługu odśnieżnym urządzona jest kasa biletowa, a w wagonie towarowym minibarek oraz stoisko z pamiątkami).
http://img140.imageshack.us/img140/734/2mwidoklokomak7.jpg
Lokomotywownia przy głowicy zachodniej.
http://img368.imageshack.us/img368/565/3mglowicazach1sk5.jpg
Głowica zachodnia, widok na zachód.
http://img99.imageshack.us/img99/4256/4mglowicazach2jd2.jpg
Głowica zachodnia, widok na wschód. Po prawej stronie zdjęcia ściana lokomotywowni.
http://img137.imageshack.us/img137/2540/5mdrezyncu1.jpg
Drezyniarnia przy głowicy zachodniej.
http://img142.imageshack.us/img142/6518/m6wjazdoo3.jpg
Wjazd pociągu z Przysłupia. Na stacji oczekuje tłum pasażerów, którzy za 20 minut pojadą do Balnicy.
http://img140.imageshack.us/img140/2227/m7letniakida8.jpg
Przetaczanie dwóch wagonów "letniaków" celem wydłużenia składu pociągu. Tym samym do Balnicy pojedzie 7 wagonów "letniaków" i jeden wagon "standardowy".
http://img142.imageshack.us/img142/3136/m8budcisnaoz6.jpg
Budynek stacji na napisem "Cisna". Ta nazewnicza niekonsekwencja wprowadza zamieszanie wśród niektórych turystów, którzy nie wiedzą, że główna stacja kolejki, czyli Majdan (Cisna-Majdan) nie znajduje się w samej Cisnej lecz 2 km od niej.
http://img160.imageshack.us/img160/2351/m9kasabiletgz6.jpg
Kasa biletowa, za nią drezyna.
http://img229.imageshack.us/img229/3756/m10glowicawch1gi6.jpg
Głowica wschodnia, widok na wschód.
http://img229.imageshack.us/img229/9088/m11glowicawch2dd1.jpg
Głowica wschodnia, widok na zachód. Od lewej: wiata z eksponowanym taborem; przed nią ekspozycja "pod chmurką"; wagony przy rampie z kasą biletową; na wprost odstawione na torze głównym (!) wagony osobowe; na prawo platformy jako ekspozycja (za nimi stoją m.in. lokomotywy WLs).
http://img99.imageshack.us/img99/1585/m12wiatanz7.jpg
Wiata przy wschodniej głowicy z eksponowanym taborem, m.in. pługiem odśnieżnym. Tory ułożone są dość prowizorycznie i jak widać nie są zakończone kozłem oporowym.
Tabor
Tabor w ruchu obejmuje:
- lokomotywy spalinowe Lyd2 (podstawowa lokomotywa), Lxd2
- parowóz typu "Las" oznaczony jako Ty 1884. Uruchamiany tylko na specjalne okazje oraz za specjalną opłatą w pociągach na zamówienie; może ciągnąć tylko dwa wagony osobowe. Ze względu na brak tendra (jest w odbudowie) na dłuższej trasie konieczny jest pobór wody z potoku.
- wagony osobowe kryte o oznaczeniu Bxh
- wagony osobowe kryte "letniaki" (bez okien bocznych) o oznaczeniu Bx
- niektóre wagony towarowe, np. platformy, wyprawiane w składach pociągów specjalnych.
Tabor eksponowany to m.in.:
- lokomotywy WLs450-7639 "Jaś", WLs450-7646 "Małgosia", L45H (Lxd2)
- platformy do przewozu dłużycy
- cysterny
- drezyny
- pług odśnieżny.
Przyszłość
"Kolejka" stała się taką atrakcją Bieszczadów, że dobre wyniki finansowe pozwalają myśleć o uruchomieniu ruchu aż do Nowego Łupkowa, a w mglistych planach - we współpracy z gminą Komańcza - również do Rzepedzi. Odchwaszczony i przygotowany do ruchu został już odcinek Wola Michowa-Smolnik, gdzie ze względu na istnienie stacji trójkątnej jest jedyna na całej trasie możliwość odwracania lokomotyw. Trwają prace przygotowawcze do udrożnienia odcinka ze Smolnika do Nowego Łupkowa, co pozwoli na skomunikowanie z pociągiem normalnotorowym. Odcinek z Wetliny do Moczarnego nie zostanie nigdy uruchomiony, ponieważ przebiega przez teren obecnego rezerwatu ścisłego. Być może ewentualnie w przyszłości zostaną wykorzystane staroużyteczne szyny pochodzące z nadal leżącego tu toru. Dokumentowanie tego odcinka jest bardzo trudne, ponieważ wstęp na teren ścisłego rezerwatu jest zabroniony i wymaga specjalnego zezwolenia. Jeśli ktoś chciałby zwiedzać "na dziko", to informuję, że lepszymi strażnikami od leśniczych są niedźwiedzie mające na tym obszarze liczne gawry.
Literatura
Z.Rygiel - Bieszczadzkie Kolejki Leśne
Oficyna Wydawnicza Rewasz - Przewodnik "Bieszczady dla prawdziwego turysty"
Link
Trochę historii
Historia budowy dotyczy tej linii wąskotorowej, na której leży stacja Majdan - nie należy bowiem zapominać, że w Bieszczadach funkcjonowało w różnym czasie wiele niezależnych kolejek wąskotorowych, np. z Ustrzyk Górnych przez Tarnawę do Sokolików Górskich czy też kolejki majątków Beniowa, Dydiowa i Łokieć.
Po wybudowaniu normalnotorowej linii kolejowej Przemyśl-Zagórz-Łupków, powstał pomysł budowy 26-kilometrowego odgałęzienia z Nowego Łupkowa do Cisnej, celem eksploatacji bieszczadzkiego surowca drzewnego. Projekt ten spotkał się ze sprzeciwem parlamentu węgierskiego, obawiającego się wzrostu austriackiej dominacji na tym terenie. Pod presją prywatnych firm handlowych zgodzono się jednak na kompromis, polegający na budowie na tej trasie kolei wąskotorowej. Prace budowlane, trwające 5 lat (trudny teren, kręty przebieg kolejki), zakończono w 1895 roku oddaniem do użytku odcinka Łupków-Majdan.
Podczas II wojny światowej zniszczeniu uległy tory, nasypy i mosty (wcześniej Niemcy przekuli rozstaw z 760 mm na obecny 750 mm). Podczas powojennej odbudowy, już pod skrzydłami państwowego Zarządu Inwestycji Leśnych, częściowo przebudowano dawny prywatny odcinek Rzepedź-Mików oraz dobudowano nowy z Mikowa do Smolnika, łącząc go z "główną linią" Nowy Łupków-Cisna. Ze względu na warunki terenowe, w Smolniku powstała stacja trójkątna. Przebudowano również odcinek Cisna-Kalnica (dawniej prywatny), prowadząc go po nowym śladzie. Tory dotarły do Wetliny i dalej do Moczarnego. Cała trasa liczyła 73 km i stała się najdłuższą kolejną leśną w Polsce.
http://img228.imageshack.us/img228/6646/rj1979ua1.jpg
Rozkład jazdy na odcinku Nowy Łupków-Majdan z 1979 roku.
W schyłkowej fazie komunizmu, ze względów ekonomicznych zaczęto zamykać poszczególne odcinki; najpierw w latach 80-tych odcinek Wetlina-Moczarne, później już po upadku komuny odcinki Dołżyca-Wetlina, Rzepedź-Smolnik i Nowy Łupków-Balnica. W 1991 roku parowozy Kp4 i Px48 przekazano do konserwacji do Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie, skąd już nie powróciły. Po kilku latach zastoju, dzięki uporowi władz lokalnych utworzono Fundację Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej, która w 1997 roku uruchomiła pierwsze przewozy turystyczne.
Stan obecny
Zarządzaniem Bieszczadzką Kolejką Leśną zajmuje się Fundacja BKL, która na trasie Wola Michowa-Przysłup prowadzi sezonowy ruch turystyczny. Pociąg zatrzymuje się na stacjach (jadąc z zachodu na wschód): Wola Michowa, Balnica, Majdan, Cisna, Przysłup, z pominięciem stacji Maniów, Solinka, Żubracze i Dołżyca. Kolejka kursuje od 1 V do 30 IX; rozkład jazdy dostępny jest w internecie. W ciepłe dni na szlak wyprawiane są wagony "letniaki" przerobione z dwuosiowych wagonów towarowych; w dni deszczowe - kryte wagony osobowe. Sprzedaż biletów odbywa się na stacji Majdan oraz u kierownika pociągu, ale w sezonie letnim i w słoneczne dni nabycie biletu bezpośrednio w pociągu jest często niemożliwe z braku miejsc.
Opis stacji Majdan
Stacja Majdan, nazywana również Cisna-Majdan, jest główną stacją kolejki. Tutaj znajduje się jedyna czynna lokomotywownia z warsztatami, skansen kolejki, muzeum (izba pamięci) i siedziba Fundacji BKL. Słupki kilometrażowe wskazują, że stacja leży na 36 kilometrze - zatem linii "liczonej" od Rzepedzi, a nie jak przed wojną od Łupkowa.
Najważniejsze zabudowania stacyjne to:
- budynek stacji - obecnie udostępniany turystom tylko w części (szalet)
- budynek magazynu - obecnie punkt informacji, sprzedaży pocztówek ze zdjęciami kolejki oraz muzeum (izba pamięci)
- dwustanowiskowa lokomotywownia z warsztatami
- drezyniarnia
- wiata chroniąca część taboru ekspozycyjnego.
Większość taboru wystawiona jest "pod chmurką", ale jest on cyklicznie konserwowany. Na stacji znajduje się dużo miejsc parkingowych (płatnych). Cały teren stacji jest ogrodzony i zamykany około pół godziny po przyjeździe ostatniego pociągu.
Układ torowy
http://img99.imageshack.us/img99/2851/utmajdanac6.jpg
Układ torowy pokazuje powyższy uproszczony rysunek (bez skali). Numeracja rozjazdów według ich oznaczenia w terenie, b/ozn = brak oznaczenia. Rysunek zgodny z kierunkami geograficznymi; na zachód do Balnicy (kierunek Nowy Łupków/Rzepedź), na wschód do Cisnej (kierunek Wetlina).
Zdjęcia
http://img140.imageshack.us/img140/4117/1mwidokogtc1.jpg
Zabudowania stacyjne: od lewej: zielony budynek dawnej stacji, budynek muzeum, rampa z platformami do przewozu dłużycy służącymi za miejsce do odpoczynku/konsumpcji (za nimi w dawnym pługu odśnieżnym urządzona jest kasa biletowa, a w wagonie towarowym minibarek oraz stoisko z pamiątkami).
http://img140.imageshack.us/img140/734/2mwidoklokomak7.jpg
Lokomotywownia przy głowicy zachodniej.
http://img368.imageshack.us/img368/565/3mglowicazach1sk5.jpg
Głowica zachodnia, widok na zachód.
http://img99.imageshack.us/img99/4256/4mglowicazach2jd2.jpg
Głowica zachodnia, widok na wschód. Po prawej stronie zdjęcia ściana lokomotywowni.
http://img137.imageshack.us/img137/2540/5mdrezyncu1.jpg
Drezyniarnia przy głowicy zachodniej.
http://img142.imageshack.us/img142/6518/m6wjazdoo3.jpg
Wjazd pociągu z Przysłupia. Na stacji oczekuje tłum pasażerów, którzy za 20 minut pojadą do Balnicy.
http://img140.imageshack.us/img140/2227/m7letniakida8.jpg
Przetaczanie dwóch wagonów "letniaków" celem wydłużenia składu pociągu. Tym samym do Balnicy pojedzie 7 wagonów "letniaków" i jeden wagon "standardowy".
http://img142.imageshack.us/img142/3136/m8budcisnaoz6.jpg
Budynek stacji na napisem "Cisna". Ta nazewnicza niekonsekwencja wprowadza zamieszanie wśród niektórych turystów, którzy nie wiedzą, że główna stacja kolejki, czyli Majdan (Cisna-Majdan) nie znajduje się w samej Cisnej lecz 2 km od niej.
http://img160.imageshack.us/img160/2351/m9kasabiletgz6.jpg
Kasa biletowa, za nią drezyna.
http://img229.imageshack.us/img229/3756/m10glowicawch1gi6.jpg
Głowica wschodnia, widok na wschód.
http://img229.imageshack.us/img229/9088/m11glowicawch2dd1.jpg
Głowica wschodnia, widok na zachód. Od lewej: wiata z eksponowanym taborem; przed nią ekspozycja "pod chmurką"; wagony przy rampie z kasą biletową; na wprost odstawione na torze głównym (!) wagony osobowe; na prawo platformy jako ekspozycja (za nimi stoją m.in. lokomotywy WLs).
http://img99.imageshack.us/img99/1585/m12wiatanz7.jpg
Wiata przy wschodniej głowicy z eksponowanym taborem, m.in. pługiem odśnieżnym. Tory ułożone są dość prowizorycznie i jak widać nie są zakończone kozłem oporowym.
Tabor
Tabor w ruchu obejmuje:
- lokomotywy spalinowe Lyd2 (podstawowa lokomotywa), Lxd2
- parowóz typu "Las" oznaczony jako Ty 1884. Uruchamiany tylko na specjalne okazje oraz za specjalną opłatą w pociągach na zamówienie; może ciągnąć tylko dwa wagony osobowe. Ze względu na brak tendra (jest w odbudowie) na dłuższej trasie konieczny jest pobór wody z potoku.
- wagony osobowe kryte o oznaczeniu Bxh
- wagony osobowe kryte "letniaki" (bez okien bocznych) o oznaczeniu Bx
- niektóre wagony towarowe, np. platformy, wyprawiane w składach pociągów specjalnych.
Tabor eksponowany to m.in.:
- lokomotywy WLs450-7639 "Jaś", WLs450-7646 "Małgosia", L45H (Lxd2)
- platformy do przewozu dłużycy
- cysterny
- drezyny
- pług odśnieżny.
Przyszłość
"Kolejka" stała się taką atrakcją Bieszczadów, że dobre wyniki finansowe pozwalają myśleć o uruchomieniu ruchu aż do Nowego Łupkowa, a w mglistych planach - we współpracy z gminą Komańcza - również do Rzepedzi. Odchwaszczony i przygotowany do ruchu został już odcinek Wola Michowa-Smolnik, gdzie ze względu na istnienie stacji trójkątnej jest jedyna na całej trasie możliwość odwracania lokomotyw. Trwają prace przygotowawcze do udrożnienia odcinka ze Smolnika do Nowego Łupkowa, co pozwoli na skomunikowanie z pociągiem normalnotorowym. Odcinek z Wetliny do Moczarnego nie zostanie nigdy uruchomiony, ponieważ przebiega przez teren obecnego rezerwatu ścisłego. Być może ewentualnie w przyszłości zostaną wykorzystane staroużyteczne szyny pochodzące z nadal leżącego tu toru. Dokumentowanie tego odcinka jest bardzo trudne, ponieważ wstęp na teren ścisłego rezerwatu jest zabroniony i wymaga specjalnego zezwolenia. Jeśli ktoś chciałby zwiedzać "na dziko", to informuję, że lepszymi strażnikami od leśniczych są niedźwiedzie mające na tym obszarze liczne gawry.
Literatura
Z.Rygiel - Bieszczadzkie Kolejki Leśne
Oficyna Wydawnicza Rewasz - Przewodnik "Bieszczady dla prawdziwego turysty"
Link
.
