Witam serdecznie
Dzisiaj będzie trochę długo, jednak mam nadzieję, że interesująco.
Komunikacja miejska w Polsce epoki IIIa należy do jednego z najciekawszych tematów pod względem różnorodności taboru. Można go podzielić na trzy kategorie:
a) tabor przedwojenny, który przetrwał wojenną zawieruchę
b) sprzęt przejęty po wycofujących się Niemcach oraz dostarczony z zachodu
c) ciężarówki przystosowane do transportu osobowego
Posty podzielę na 3 części, zgodnie z przedstawionym wyżej podziałem.
Warszawa
W Warszawie ze 132 autobusów w 1939 r. wojnę przetrwało 8. Były to:
Somua Six
Z 45 dostarczonych wojnę przetrwały 4 egzemplarze o numerach 41-44. Po remontach kursowały do 1949 r.
Chevrolet EFD183FS
Podstawowy autobus warszawskiej komunikacji miejskiej przed wojną. Dostarczono 60 egzemplarzy. Większość została zarekwirowana przez rząd podczas ewakuacji do Rumunii. Z pozostałych egzemplarzy 2 spłonęły podczas walk o stolicę. Później 10 zostało sprzedanych w cenie 30 000 reichsmarek za sztukę do Krakowa. Po wojnie w Warszawie udało się uruchomić 3 autobusy o numerach 112,113 i 132. Dwa z nich otrzymały numery 55-56. Wszystkie kursowały do 1949 r.
Jeden egzemplarz był na tyle poważnie uszkodzony, że warsztaty MZK musiały praktycznie zbudować nową karoserię. Autobus otrzymał m. in. nowe okna i atrapę.
PzInż. 153 Zawrat
Przed wojną dostarczono 18 tych przepięknych pojazdów. Niemcom bardzo się spodobały, gdyż wywieźli je razem z Mercedesami. Pozostawili jeden egzemplarz o numerze 53, który również jeździł do 1949 r.
(brak zdjęć autobusu w czasie eksploatacji powojennej)
Kraków
Tak jak pisałem wyżej, w czasie wojny zakupiono do Krakowa 10 Chevroletów EFD183FS w cenie 30 000 RM/sztukę. Obsługiwały one linie 3 (Długa-Szpital im. Narutowicza) oraz 5 (Mogilska-Lotnisko Rakowice). Obydwie były przeznaczone tylko dla Niemców. W 1945 roku 9 pojazdów posłużyło do ewakuacji Niemców z Krakowa. Pozostawiono jeden egzemplarz, który po odbudowie od 17 maja 1945 obsługiwał linię Łagiewniki-Swoszowice.
Rzeszów
Komunikację miejską w powojennym Rzeszowie uruchomiono 2 marca 1948 r. Przedsiębiorstwo o nazwie "Miejska Komunikacja Samochodowa" działało przy Miejskiej Zawodowej Straży Pożarnej. Funkcjonowała jedna linia na trasie Pobitno-Plac Farny-3 Maja-Świerczewskiego (Zamkowa)-Dąbrowskiego. Do jej obsługi zakupiono autobus Polski Fiat 621R, zakupiony od przedwojennego prywatnego przedsiębiorcy, Józefa Lewickiego. Posiadał numer rejestracyjny T-55063.
W tym momencie warto również wspomnieć o autobusie Polski Fiat 618. W latach 1937-1939 wyprodukowano ok. 600 sztuk, które w większości zostały zabudowane jako ciężarówki. Część z nich jednak została skarosowana jako 14 osobowe autobusy. Jedyny zachowany egzemplarz jest zachowany w Automuzeum w Otwocku, gdzie jest ucharakteryzowany na autobus PKS z lat 40. Czy naprawdę służył w PKS-trudno mi powiedzieć, choć zgaduję, że to malowanie nie wzięło się z niczego.
C.D.N.